اگر رویای پرورش قارچ را در سر دارید خواندن این مقاله برای شما بسیار مفید است ضمن اینکه لینک دانلود یک کتاب کامل در این زمینه نیز در انتهای مقاله آورده شده تا اگر پس از مطالعه مقاله هنوز بر سر تصمیم خود بودید با مطالعه جزییات بیشتر احتمال موفقیت خود را افزایش دهید.

پرورش قارچ

حتما بارها و بارها واژه پرورش قارچ به گوشتون رسیده، هرکسی که در فکر و رویای کارآفرینی باشه پرورش قارچ به احتمال زیاد یکی از اولین گزینه هاش بوده و متاسفانه به همین دلیل و بخاطر نبود اطلاعات صحیح و آمار و ارقام اشتباه خیلی ها بدون دانش و تجربه کافی به این عرصه وارد شدند و دست از پا دراز تر، خارج شدند!

پرورش قارچ خوراكی اهمیت بسزایی در كشور ما پیدا كرده است، با بالا رفتن هرروزه قیمت انواع محصولات پروتئینی خانواده گوشتی در كشور و كشف هرروزه مضرات این نوع از مواد باعث باز شدن فضا برای ورود محصولات پروتئینی سالم‌تر و با ارزش غذایی بالاتر، همانند قارچ به فرهنگ مصرف عموم گردیده است و جا افتادن هرروزه فرهنگ مصرف باعث ایجاد توجیه اقتصادی ایده آل در تولید قارچ شده است. همین مسئله موجب گردیده هر روزه جوانان و افراد با نبوغ بیشتری امكان تولید و پرورش و سود آوری آن در مقیاس كوچك و بزرگ را بررسی كنند از سوی دیگر سود ده بودن بسیاری واحد های تولیدی پراكنده شده در كل كشور، همچنین روبه گسترش بودن و بزرگتر شدن هر روزه این واحدها بر جذابیت این فعالیت اقتصادی افزوده است این فضا باعث وارد شدن افراد سود جو به این عرصه گردیده كه با عنوان هدایت و راهنمایی تولید كنندگان قارچ، سود سرشاری را از طریق گوناگون نصیب خود كرده اند و این افراد همانانی هستند كه این توهم را به غلط بوجود آورده اند كه تولید قارچ به هرشكل و شیوه ای سود آور و دارای توجیه اقتصادی بوده و سود سراری را نصیب تولید كننده می كند.

قارچ را میتوان به دو روش اصولی و غیر اصولی پرورش داد! غیر اصولی یعنی اینکه بدون هیچگونه آموزشی در زیر زمین خانه ها و اتاق های غیر استاندارد و ... پرورش را شروع کنیم و محصول را با نصف قیمت بازار به فروش برسانیم که البته بیشتر از آن هم نمی­توانیم بفروشیم چراکه قطعا محصول تولیدی با این سبک، کیفیت لازم و درجه یک را نخواهد داشت! چنین کسب‌وکاری پایدار نیست و نمی‌توان به‌عنوان منبع درآمد دائمی روی آن حساب باز کرد. اما روش‌های اصولی میتوانند آینده کاری و پولی شما را تضمین کند.

مراکزی چون جهاد دانشگاهی، جهاد کشاورزی و مراکز فنی‌وحرفه‌ای مهم‌ترین مراکز فراگیری مهارت‌های لازم برای پرورش قارچ هستند در این سازمان‌ها و نهادها دوره‌های آموزشی یک‌ماهه و یک‌ونیم ماهه برگزار می‌شود. در این دوره‌ها شگردهای اولیه پرورش قارچ و شیوه‌های تولید به افراد آموزش داده می‌شود. اما مهم‌ترین آموزش‌ها زمانی صورت می‌گیرد که افراد بعد از گذراندن دوره‌های یادشده در محیط‌های صنعتی و در محل پرورش قارچ بین چهار تا شش ماه مهارت پرورش قارچ را به صورت عملی یاد می‌گیرند. چون در این مرحله است که به‌اصطلاح ریزه‌کاری‌های این تولید را آموزش می‌بینند. در این شش ماه بخش کمپوست‌سازی، آزمایشگاه و... را فرا می‌گیرند. افراد بعد از گذراندن این دوره‌ها می‌توانند به صورت مستقل واحد پرورش قارچ راه‌اندازی کنند.

ایجاد شرایط محیطی یکی از مهم‌ترین رکن‌های اصلی تولید قارچ با کیفیت است. پرورش قارچ در سالن های قفسه‌بندی شده انجام می‌شود و تجهیزات خاص خود را هم برای فصل تابستان و هم زمستان نیاز دارد.

به‌عنوان مثال در تابستان برای ایجاد شرایط آب و هوایی مناسب سالن باید از چیلر و در زمستان باید از دیگ بخار استفاده کرد.

برای کار بهتر باید سرمایه بیشتری داشت اما شما در ابتدا با 5 یا 6 کارگر هم می‌توانید کارتان را آغاز کنید اما با گسترش کار باید تیم بیشتری جمع کنید چرا که برداشت قارچ باید سریع انجام شود تا محصولتان حیف نشود. برای شروع بهتر است که به صورت نیمه صنعتی قارچ را پرورش داد، نیمه صنعتی یعنی شما جای اینکه از ماشین و تجهیزات برای کارتان استفاده کنید باید از نیروی انسانی که به مراتب هزینه بالاتر و خطای بیشتر نسبت به ماشین دارند بهره ببرید. سپس با گسترش کار و جمع کردن سرمایه، ماشین‌آلات را جایگزین نیروی کار می‌کنید.

قارچ را می‌توان به سه شکل به بازارعرضه کرد اول آنکه باید بازار فروش را خودمان پیدا کنیم و مشتری هایمان را پایبند محصولات خود کنیم، منظور بازارهای محلی است. سوپر مارکت‌ها یا تره بار یا هر مکان عرضه قارچ در اطرافتان. روش دوم فروش به دلالان است که متداول‌ترین روش در محصولات کشاورزی این روش است چرا که دلالان محصول را به صورت یکجا و البته با قیمت کمتری خریداری می‌کنند. روش سوم صادرات است که این روش هم نیازمند محصول فراوان باکیفیت و بسته ‌بندی‌های خاص است. البته تولید‌کننده‌ای که می‌خواهد از این روش استفاده کند باید بازار‌های خارجی را بشناسد و شرایط آن را مهیا سازد. سالهایی بوده که در فروش قارچ افت قیمت بسیاری داشتیم تا جایی که بسیاری از پرورش دهندگانی که با وام‌های بانکی وارد این کار شده بودند مجبور به تغییر شکل و رها کردن این حرفه شدند اما بعنوان مثال سال 96 قیمت این محصول در بازار بسیار مناسب و سود پرورش دهندگان نیز، قابل قبول بود.

پروانه کار

برای پرورش قارچ نیاز به دو پروانه کاری است یکی پروانه نظام صنفی و دیگری پروانه نظام مهندسی. پروانه اول را به هر کسی که وارد این حرفه شود می‌دهند اما دریافت پروانه دوم نیازمند متراژ بالای سالن پرورش قارچ است و تسهیلاتی هم که به این کسب و کار تعلق می‌گیرد با پروانه نظام مهندسی قابل دریافت است.

با صنعتی شدن این کسب و کار می‌توانیم شاهد محصولات بیشتر و باکیفیت تری باشیم. نکته مهمی که باید به شما در مورد پرورش قارچ و طرح‌هایی که در اینترنت است بگویم این است که بله شما در یک اتاق سه در چهار به همراه خانواده‌ات هم می‌توانی قارچ پرورش دهی اما فقط درجا زدن است چرا که باید محصول به‌صورت عظیم و گسترده کشت شود تا هزینه و درآمد سر به سر شود. بهتر است سالن پرورش قارچ را اجاره کنید نه اینکه آن را بسازید چرا که ساخت سوله برای این کار بسیار هزینه بر است و این امر در ابتدای کار خرج بسیاری را روی دستشان می‌گذارد.

کسی که کارش را اصولی آغاز می‌کند با سختی‌های کار هم آشنا می‌شود. چون این صنعت نیاز دارد که افراد شیفت شب هم بالای سر کار باشند یا ممکن است برق قطع شود و سالن دمای مناسب را از دست بدهد و... پس باید بدانید که درواقع این کار سختی‌های زیادی دارد. قارچ موجودی زنده است و هر اتفاقی آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چون کافی است افراد تنها ٢٤ ساعت بالای سر کار نباشند. در این صورت کل زحمت‌های قبلی از دست می‌رود. برای یک واحد کوچک ١٠٠ تا ١٥٠ تنی که زمین و سوله و... را در اختیار داشته باشد، بین ١٥٠ تا ٢٠٠ میلیون تومان سرمایه اولیه نیاز است. این هزینه برای راه‌اندازی یک واحد نیمه صنعتی و تولید اصولی و دائمی است. در بحث پرورش قارچ، اگر واقعا کاری حرفه‌ای را آغاز کنید و همه جوانب را رعایت کنید ، بعد از کسر همه هزینه‌های تولید و نیروی انسانی و... می‌توانید روی سود سالانه ٤٠ درصد حساب کنید. البته هستند واحدهایی که ممکن است با همین شرایط سودشان بین ٢٥ تا ٣٠ درصد باشد اما به‌طور کلی سودی تا همین حدود نصیب سرمایه‌گذاران می‌شود. چنین واحدی برای بیش از ١٠ نفر اشتغال‌زایی می‌کند. البته ناگفته نماند که میزان سرمایه مورد نیاز تولید قارچ به وسعت کار و میزان کار بستگی دارد. به‌طور کلی اگر فردی تصمیم به سرمایه‌گذاری در زمینه تولید صنعتی قارچ گرفته و می‌خواهد تولیدی اقتصادی را روانه بازار کند لازم است برای آن هزینه بالایی در نظر بگیرد. به‌طور مثال یک مزرعه ٤٠٠ تنی صرفا در بخش تجهیزات و گلخانه‌های مورد نیاز باید ٥ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کند و متناسب با منطقه به قیمت زمین هم افزوده می‌شود.

دما، عاملی مهم در پرورش قارچ

دمايي كه براي قارچ دکمه ای در تمام فصول مورد نياز است در كل دوره كشت كه نزديك به ٧٠ روز است، بين ١۶ تا ٢۵ درجه میباشد، كه فراهم آوردن اين رنج دمايي براي قارچ در فصول سرد تقريبا آسان تر از فصول گرم است و به همين دليل است كه اكثر قارچ كاران در فصول گرم با توجه به امكانات كم علاقه كمتري نسبت به کشت قارچ نشان ميدهند.

براي ايجاد يك سالن پرورش قارچ مجهز معمولا از اير واشر و چيلر هاي پيشرفته استفاده ميشود چراكه تمايل قارچ بيشتر به سمت هواي سرد است تا هواي گرم و اين مطلب به اين معناست كه اگر شما دماي پاييني را در سالن خود داشته باشيد آسیبی به كمپوست و قارچ دکمه اي وارد نخواهد شد و تنها رشدقارچ هاي شما متوقف ميشود، ولي اگر سالن پرورش قارچ در زمان باردهي دمايي بالاتر از ٢٠ را تجربه كند تولیدکننده صدمه ديده و ضرر بزرگی در انتظارش خواهد بود .
پس هر قدر هم كه براي تاسيسات برودتي نياز به هزينه باشد به هيچ وجه نبايد خساست ورزيد چراكه تاسيسات نا مطمئن ضرر دهي ميليوني آينده شما را در بر خواهد داشت .

مهمترین شرایط سالن تولید :

1. عدم وجود نور مستقیم خورشید
2. داشتن خروجی فاضلاب، جهت شستشو وخروج آب اضافی سالن
3. امکان دسترسی به آب
4. توانایی محل برای ایجاد دمایی در رنج ١۶ تا ٢۵ درجه
5. محلی برای نصب دستگاه های کنترل رطوبت ، هوا ساز و کولر

در مورد سوله های پرورش نیز، نکته هایی قابل اهمیت است

1. مساحت تقریبی 70 الی 120 متر با ارتفاع حداقل 3 تا 4 متر و البته مستطیل شکل
2. عایق بندی سقف سوله برای جلوگیری از تبادل گرما وسرما، چون معمولا سقف سوله با ورقه های فلزی ساخته میشود که تبادل دمایی دارد!

در روش صنعتی برای ایجاد یک سالن از تجهیزات یشرفته مانند چیلر -ایر واشر - هیتر - دما سنج ها و رطوبت سنج های دیجیتال و.......... استفاده میشود که قیمت بالایی هم دارند اما در سرمایه گذاری های گسترده به صرفه می باشند

برای ایجاد یک سالن کوچک در منزل موارد زیر را نیاز دارید:

1. اتاق پرورش که بهترین نوع دیوار های به کار رفته در آن سیمانی می باشد (نگهداری بیشتر رطوبت) سقف و دیوار های گچی برای جلوگیری از خسارت باید حتما با پلاستیک پوشیده و عایق بشوند.
2. اتاق بایدحتما جایی برای خروج آب داشته باشه چون آب بسیاری در مراحل مختلف مورد نیازه
   ٣- اتاق پرورش باید امکان نصب تجهیزاتی برای تهویه و هوا دهی رو داشته باشه
   ۴- اتاق پرورش باید کاملا بدون درز (جلوگیری از ورود هوا + حشرات) و عاری از هر گونه آلودگی باشد
3. امکان نصب وسایل گرمایشی
4. لوله کشی آب برای آبیاری و ایجاد رطوبت
5. ارتفاع مناسب برای ایجاد طبقات 3 متر می باشد ولی ارتفاع کمتر هم قابل استفاده است

برآورد هزینه کسب‌وکارهای کوچک

برای یک سالن استاندارد ۶۰ متری با ظرفیت ۵ تن ، که جزو سالن های کوچک به حساب می آید تجهیزات زیر را لازم دارید:

قفسه‌بندی با ظرفیت ۵ تن کمپوست، رطوبت‌ساز پروانه‌ای، کولرآبی ، سم‌پاش و پله و رطوبت‌سنج ، فن و کانال . اما در هر کسب‌وکاری سرمایه در گردشی هم وجود دارد که در مورد پرورش قارچ شامل کمپوست که برای یک سالن استاندارد ٦٠ متری تا ٥ تن از آن مورد نیاز است ، ٤ متر خاک پوششی پاستوریزه ،١٠٠ کارتن ١٠ کیلویی برای هزار کیلو قارچی که برداشت می‌شود ، هزینه‌های حمل‌ونقل ، تخلیه سالن و آبونمان برق و آب

بایدهای تولید قارچ

بهترین زمان شروع پرورش قارچ معمولا از اواسط شهریورماه تا اواسط بهار است. البته این زمان برای سالن‌های مجهز تولید قارچ که دارای خنک‌کننده‌های مناسب هستند، بسیار مساعدتر است. معمولا در زمستان به جای استفاده از رطوبت‌ساز از دیگ بخار استفاده می‌شود که هم گرمای سالن را تامین می‌کند و هم موجب ایجاد رطوبت بیشتر می‌شود. با بسته‌بندی قارچ می‌توان به درآمد بیشتر دست یافت. البته قارچ با بسته‌بندی نیاز به مجوزهای لازم دارد ولی در مواردی دیده شده که شرکت‌های بزرگ اقدام به فروش امتیاز لیبل خود به پرورش‌دهندگان می‌کنند که می‌توان با خرید لیبل برای بسته‌بندی قارچ در محل تولید اقدام کرد. در صورتی که بتوان در کنار پرورش قارچ، پخش و فروش آن را هم انجام داد، از سود بسیار بیشتری برخوردار می‌شوید که در شروع کار تولید از گزینه‌های مهم در پرورش قارچ و رمز موفقیت آن به شمار می‌رود. میزان استاندارد برداشت قارچ در ایران از هر تن کمپوست ٢٠ درصد است، یعنی ٢٠٠ کیلو قارچ از هزار کیلو کمپوست. با بالاتر رفتن تجربه فرد تولیدکننده، میزان محصول تولیدی نیز تا حدود ٢٨ درصد افزایش می‌یابد.
مراحل تولید قارچ

برداشت قارچ:

بعد از آن که رشد قارچ به حد کافی رسید و تاج آن شکل کامل خود را پیدا کرد باید قارچ‌های رسیده را برداشت کرد. در برداشت محصول باید به این نکته توجه شود که قارچ‌هایی که ترک برداشته و چتر آن باز شده باشد ارزش بازاریابی را از دست می دهند. همچنین این قارچ ها وزنشان کاهش یافته و قارچ‌هایی که زودتر از موعد چیده شوند وزن آن‌ها سبک و از قارچ‌های درجه دو محسوب شده و ارزش غذایی کمتری دارند. در هنگام جمع‌آوری محصول نباید از سبدهای بزرگ برای برداشت استفاده کرد. چون فشار قارچ ها روی هم در سبد باعث می شود که قارچ‌های زیر خراش بردارند و سیاه شوند. جهت برداشت محصول قارچ باید کلاهک را در دست گرفته و یک پیچ به آن داده تا پایه آن از زمین جدا شود و فورا ساقه کثیف و آلوده را با چاقوی تیز قطع کنید و قارچ تمیز را داخل سبد قرار دهید. و بهتر است که جمع‌آوری با دستکش انجام شود. برداشت قارچ هر پانزده روز یکبار انجام می‌ شود و این برنامه به مدت دو تا سه ماه طول می کشد.

نکته بسیار مهم اول : میزان تولید بیشتر به تجربه شخص تولید کننده و کمپوست درجه ۱ و خاکپوششی پاستوریزه بستگی دارد

نکته بسیار مهم دوم : برای شروع تولید قارچ از کم شروع کنید ، حداکثر ۱ تن کمپوست خریداری کنید و در شرایط استاندارد نگه داری کنید و تمام تجربه ها را یادداشت کنید و بعد ۲ دوره با تجربه و علم کافی به کار حرفه ای را شروع کنید

*قارچ دکمه ای بسیار حساس است و هر اشتباهی تمام محصول و زحمت شما را نابود خواهد کرد.
نکته بسیار مهم سوم : حتما زیر نظر یک فرد با تجربه شروع به کار کنید و شرایط مورد نیاز قارچ را دقیقا فراهم کنید.

برآورد سود پرورش قارچ

برای اینکه بتوانید سود پرورش قارچ را به توجه به امکانات خود برآورد کنید به این صورت عمل کنید:
1- هزینه های مربوط به زمین را مشخص کنید

2- حداکثر هزینه های لازم جهت خرید تجهیزات را محاسبه کنید

3-هزینه لازم جهت تامین مواد اولیه و کارگر ها را تعیین کنید.

به طور خلاصه همه هزینه هایی که براش شروع لازم است را در نظر بگیرید .

به طور میانگین از هر یک تن کمپوست قارچ دکمه ای می توان ۱۵۰ تا ۳۵۰ کیلوگرم قارچ برداشت کرد. شما حداقل را در نظر بگیرید یعنی 150 تن قارچ از هر تن کمپوست

*حالا میزان ظریت نهایی تولید را در قیمت فروش قارچ ضرب کنید تا مجموع درآمد هایتان بدست آید.

*کل هزینه های تولید را از فروش کل کم کنید تا میزان سود تقریبی شما از پرورش قارچ بدست آید.

فراموش نکنید...

پرورش قارچ خانگی با مشکلات زیادی روبه‌روست. مثلا اینکه ممکن است تمامی بستر کشت پرورش دهندگان دچار بیماری مایکوگن و یا تار عنکبوتی شود و محصول آن‌ها نابود شود! بنابراین پرورش قارچ خانگی با ریسک بالایی همراه است که گاهی خطر نابودی همه محصول کشت شده را به دنبال دارد.
معمولا گفته می‌شود که پرورش قارچ در حیاط خلوت، زیرزمین و ... با هزینه‌ی بسیار پایینی انجام می‌شود ولی همه چیز به این آسانی که گفته می‌شود نیست. البته قارچ گیاه سازگاری است ولی این مهم است که ببینیم می‌توانیم چند درصد محصول از کمپوست بگیریم و اینکه چگونه می‌توانیم با مریضی‌هایی که محصول ما دچار آن می‌شود مقابله کنیم پس اگر صرفا به دنبال سرگرمی هستید میتوانید پرورش قارچ در منزل را امتحان کنید اما اگر با تمام سرمایه یا از آن بدتر با وام میخواهید در منزل پرورش قارچ انجام دهید به امید سود دهی و بازگشت سرمایه، باید بدانید که با این کار که وارد معامله پر ریسکی میشوید.

قارچ چگونه کشت می شود

کاشت قارچ امروزه اهمیت زیادی پیدا کرده و تقاضا برای پرورش آن افزایش یافته است.

کاشت قارچ در خانه، کاری است که هر فردی که علاقه مند به کاشت سبزیجات باشد، می تواند آن را در خانه خود انجام دهد.

سرعت رشد قارچ ها در مقایسه با بسیاری از سبزیجات، زیاد است و فضای کمی را در باغ به خود اختصاص می دهند.

قارچ از آن خوراکی هایی است که شرایط خاصی برای پرورش و نگهداری دارد.

پس بهتر است قبل از اقدام به هر کاری، با پوپونیک همراه باشید تا با اصول اولیه و همچنین شرایطی که باید برای رشد قارچ ها در نظر گرفت آشنا شوید.

قارچ برای اولین بار در فرانسه و در هوای آزاد کاشت شد و به تدریج به درون فضاهای بسته انتقال یافت.

قارچ ها در فضاهای داخلی و خانه بهتر رشد می کنند، زیرا در این مکان ها درجه حرارت و شرایط نور را می توان به راحتی مدیریت کرد.

پس در نظر داشته باشید که در کاشت قارچ، مهمترین موضوعی که باید به آن دقت فراوانی شود، مدیریت شرایط است.

کاشت قارچ گلخانه ای برای اولین بار در سال ۱۷۵۴ در سوئد ابداع شد و حدود ۵۰ سال قبل وارد ایران شد.

بهترین زمان برای کاشت قارچ:

از ماه مهر تا آذر بهترین زمان برای پرورش قارچ در خانه است.

برای کاشت قارچ در ماه های دیگر سال، در صورتی که امکانات تهویه هوا و متعادل نمودن درجه حرارت محیط محل پرورش قارچ را بتوانید فراهم نمایید، می‌توانید قارچ را در ماه های دیگر نیز کاشت و پرورش نمایید.

به طور کلی می‌توان قارچ را در محیط تاریک پرورش داد و به جز نور مستقیم آفتاب، هر مقدار نور را تحمل می کند.

روش کاشت و پرورش قارچ:

برای کاشت قارچ به اتاقی نیاز است که دارای قفسه بندی باشد و شامل راهروهایی میان هر ردیف از قفسه ها باشد.

همچنین اقدامات عایق کاری سالن برای جلوگیری از اتلاف گرما و سرما نیز باید در آن رعایت شده باشد.

به طور متوسط بهترین درجه رطوبت برای کشت، بین ۷۰ تا ۸۰ درصد است.

همچنین درجه هوای محیط پرورش نیز باید بین ۱۵ – ۱۰ درجه نگهداری شود.

کمپوست، بستری است که قارچ روی آن رشد کرده و از آن تغذیه می‌کند

اولین و مهمترین ماده‌ای است که برای پرورش قارچ مورد نیاز است.

در کل به کود های گیاهی کمپوست، ترکیبی فرآوری شده از کاه و مواد دیگر است و یک نوع کود گیاهی به حساب می آید.

با استفاده از بذر قارچ یا اسپان (Spawn) می توان در روند رشد قارچ ها، تسهیل ایجاد نمود.

میسیلیوم (mycelium) به قسمت روینده قارچ گفته می شود که شامل میلیون ها رشته منشعب است که در میان کمپوست یا خاک منتشر می شود.

میلیسیوم در واقع ساختار اصلی ریشه ی قارچ است که پس از دوره ای از رشد، گسترش و رشد یافته و باعث به وجود آمدن قارچ می شود.

زمانی که تاج قارچ شکل کامل خود را پیدا نمود.

باید به طور مرتب در طول بستر کشت، بررسی کرد و قارچ های رسیده را جمع آوری نمود.

قارچ هایی که چتر آن باز شده و ترک برداشته، وزن آن کم می شود و ارزش فروش ندارند.

همچنین قارچ هایی که زودتر از موقع چیده شوند.

وزن آنها سبک بوده، ارزش غذایی کمتری دارد و از قارچ های درجه دو محسوب می شوند.

در صورتی که از سبدهای بزرگ برای جمع آوری قارچ ها استفاده شود، فشار قارچ ها روی سبد موجب می گردد که قارچ های زیرین خراش برداشته و سیاه شوند.

روش برداشت قارچ:

نحوه برداشت قارچ ها به این شکل است که کلاهک را در دست گرفته و یک پیچ به آن می دهید تا پایه آن از زمین جدا شود.

بلافاصله ساقه کثیف را با چاقوی تیز قطع کنید و سپس قارچ تمیز را داخل سبد قرار دهید.

قارچ های چیده شده را به اتاقی سرد انتقال دهید و در اسرع وقت نسبت به درجه بندی آن اقدام نمایید.

قارچ های لک دار و ناقص را جدا کرده و از آن ها برای مصارف تهیه پودر در قارچ و کچ آپ استفاده نمایید.

قارچ های سالم را به صورت بسته بندی، به بازار عرضه کنید.

سود پرورش قارچ و میزان آن سوالی است که برای بسیاری از کاربران پیش آمده است. در این ویدئو به این سوال پاسخ داده می شود که آیا پرورش قارچ، شغلی پر سود است؟ آیا پرورش قارچ را می توان به عنوان شغل دوم در نظر گرفت؟ سود پرورش قارچ چقدر است؟

آیا پرورش قارچ، شغلی پر سود است؟

در یک نگاه کلی موفقیت در شغل های مختلف مانند داشتن سوپرمارکت موادغذایی و یا میوه فروشی و … به خود شخص و ذهنیت آن شخص بستگی دارد زیرا بسیاری از افراد در یک شغل مشخص موفق بوده اند در حالیکه کسانی دیگر در همان شغل نه تنها موفق نبوده اند بلکه خسارت زیادی هم متحمل شده اند، بنابراین ضرر و یا سود پرورش قارچ به خود شخص و ذهنیت او بستگی دارد.

آیا پرورش قارچ را می توان به عنوان شغل دوم در نظر گرفت؟

پرورش قارچ را باید به عنوان شغل اول در نظر بگیریم زیرا لازم است که تمرکز کافی در این شغل وجود داشته باشد؛ چه بسا هستند کسانی که به عنوان شغل دوم پرورش قارچ دارند و بسیار هم موفق هستند ولی هدف تمرکز زیاد شخص است.

سود پرورش قارچ چقدر است؟

۱- میزان عملکرد

سود پرورش قارچ به میزان و درصد عملکرد بستگی دارد. میزان عملکرد یعنی تقسیم وزن قارچ تولیدی به وزن کل کمپوست؛ که در ایران متوسط درصد عملکرد ۲۵% تا ۲۷% می باشد. در دو واحد با شرایط یکسان، واحدی که درصد عملکرد بالاتری بدست می آورد، سود بیشتری بدست خواهد آورد حتی اگر تفاوت عملکرد بسیار کم و در حد ۲ درصد باشد. از عواملی که باعث بالا رفتن عملکرد می شود شامل آموزش صحیح، افزایش آگاهی، اصولی کار کردن، فراهم کردن شرایط محیطی و …. می باشد.

۲- قیمت فروش قارچ

دومین مساله مهم در بدست آوردن سود پرورش قارچ بیشتر، قیمت فروش قارچ است. در صورتی که بتوانید قارچ خوب را با قیمت بیشتر و بهتری بفروشید می توانید سود بیشتری کسب کنید حتی اگر فروش بهتر شما در حد ۱۰۰۰ تومان باشد زیرا در مقیاس زیاد، این مقدار کم می تواند سودهای میلیونی را نصیب شما کند.

کشت و پرورش قارچ خوراکی (صدفی)

مقدمه
گونه قارچ در سال ۱۹۷۶ توسط جاندیک وکپور از طبیعت جمع آوری شده که بخاطر طعم مطبوع و سهولت رشد خیلی زود به صورت گونه تجاری معرفی و مورد استقبال قرار گرفت. قارچ صدفی ماده غذائی بسیار ارزشمن و خوش طعم و ارزان قیمتی است که به راحتی در سبد خانوارها می تواند جای بگیرد و با تولید ومصرف اهداف مختلفی را تامین کرد که عمده آن ایجاد اشتغال و درآمد، کاهش ضایعات، افزایش بهره وری و بهبود کیفیت تغذیه و سلامت جامعه است. اصول پرورش و نگهداری این قارچ بسیار ساده وارزان قیمت است. در واقع رمز اصلی این کار در گرو بکارگیری آموخته های فراگیران در کارگاه های آموزشی است که در صورت توجه بسیار زیاد به بهداشت و ضدعفونی ابراز و محل کار و انجام دقیق وکامل مراحل مختلف پرورش از هر کیلو اسپان قارچ (بذر) بیش از سه کیلوگرم محصول تولید می شود و تا ۳ چین قابل برداشت است. چنانچه این پروژه ساده را بتوان در مناطق مستعد روستایی فعال نمود مصرف سرانه قارچ در کشور به نحو موثری بالا می رود. زیرا مصرف کنونی قارچ در کشور ما یک سی و پنجم کشورهای اروپایی است.

به خصوص اینکه این قارچ در بستری از ضایعات کشاورزی پرورش می یابد که این امر قیمت تمام شده آن را پایین آورده و اقشار کم درآمد جامعه توان خریداری آن را خواهند داشت.
مهمترین ضایعات کشاورزی که به کار برده می شوند:
۱ ) بقایای غلات شامل کاه و کلش گندم و برنج
۲ ) برگ خرما، با گاس نیشکر، شاخه های آفتابگردان
۳ ) بقایای حاصل از فرآیند دادنه های روغنی

البته رایج ترین ضایعات استفاده از کاه و کلش گندم و برنج است.
نکات قابل توجه در مورد نگهداری و انبار داری مواد زائد کشاورزی که به عنوان بستر قارچ استفاده می شود.
۱ ) مواد زائد (کاه و کلش گندم و …) باید بعد از برداشت و قبل از بسته بندی خشک شوند یعنی حداقل رطوبت را داشته باشند.
۲ ) دور از باران و عوامل نامساعد جوی و نور مستقیم نگهداری شوند.

۳ ) دقت شود در انبار حتی یک بسته آلوده در بسته های سالم وجود نداشته باشد چون باعث توسعه آلودگی در انبار می شود.
نکات مهم
۱ ) چنانچه ذکر شد محل پرورش باید کاملاً تمیز و بهداشتی باشد.
۲ ) از تابش مستقیم نور آفتاب به سالن پرورش بایستی جلوگیری شود و در واقع نوردهی ، مورد نیاز فضای کاشت بایستی نور معمولی اتاق (پنجره – لامپ) باشد.
۳ ) دمای بین ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتی گراد قابل قبول است.
۴ ) تهویه هوا روزی ۴ – ۵ بار حدود ۵ دقیقه انجام شود تا ضمن حفظ رطوبت از تجمع ۲CO جلوگیری شود.
۵ ) از پاشیدن آب بر روی کلاهک قارچ بایستی جلوگیری شود.
۶ ) فواصل کاشت کیسه های پلاستیکی حاوی بسترهای کاشت بر روی قفسه ها باید ۳۰ سانتی متر باشد.
۷ ) زمان برداشت قارچ قبل از برگشت لبه های قارچ به طرف بالا باشد.
شرایط سالن محل پرورش قارچ صدفی
۱ ) سالن محل کشت باید فاقد خلل و فرج زیاد در کف، سقف و دیوارهای اتاق باشد.
۲ ) برای هر ده متر مربع یک پنجره لازم است که باید مجهز به نوری باشد.
۳ ) درب و پنجره و سقف محل کشت باید کاملاً در برابر رطوبت حفظ شوند و برق سالن عایق بندی شود.
ارزش غذایی
ارزش غذایی قارچ خوراکی به کیفیت پروتئین موجود در آن بستگی دارد. قارچ صدفی خوشمزه و خوش پخت و سرشار از پروتئین ویتامین و مواد معدنی می باشد.
الف ) مواد معدنی شامل :
ازت ۶۷/۶ فسفر ۶۲/۱ پتاس ۶۸/۲ کلسیم ۴% منیزیم ۱۶% سدیم ۲۰% آهن ۱۰% منگنز۴% روی و مس۲%
ب ) سایر موارد:
پروتئین ۷۹/۴ چربی ۲۶/۲ قند ۸۵/۲% نشاسته ۲۱/۱% ویتامینها ۹% ویتامینهای K , E , D , A
تولید قارچ صدفی
Pleurotus Sp که سه گونه ذیل در ایران پرورش داده می شود:
P . Floride
P . Sajorkaju
P . Osteratus
مواد لازم برای پرورش و تولید قارچ صدفی :
۱ ) کلش گندم یا برنج .
۲ ) بذر قارچ (مسیلیوم رشد کرده روی دانه های گندم یا پرلیت).
۳ ) آب .
۴ ) کیسه های پلاستیکی یا جعبه های پلاستیکی .

ابزار مورد نیاز :
۱ ) دماسنج ۲ ) رطوبت سنج ۳ ) هواکش تهویه ۴ ) آهک ۵ ) دستگاه بخور ۶ ) منبع حرارتی ۷ ) پنبه بهداشتی ۸ ) آبفشان دستی ۹ ) PH سنج ۱۰ ) ظروف بزرگ جهت جوشاندن کلشها ۱۱ ) گاز ۲CO 12 ) مواد ضد عفونی کننده (الکل صنعتی، بتادین، فرمالین)
پرورش دو جعبه های پلاستیکی

جعبه های مخصوص حمل میوه را شسته در آب جوش فرو برده و خارج کنید تا کاملاً ضدعفونی شود.
کف جعبه را به قطر ۱۵ سانتی متر بستر کاشت ( خیسانده ، ضدعفونی «آبگیری شده ) ریخته وسپس اسپان (بذر قارچ ) اضافه کنید. بدین طریق تلقیح اسپان و مواد بستر را ادامه داده و در لایه آخر بر روی بستر کاشت پلاستیکی کشیده و جعبه را به سالن پرورش منتقل کنید.
کشت قارچ صدفی در کیسه های پلاستیکی
برای کشت قارچ صدفی (بستر کاشت) گاه گندم و یا برنج را یک شب در آب خیسانده تا رطوبت کافی بدست آورد، سپس دو ساعت آنرا بجوشانید (دو ساعت از زمانی که آب به نقطه جوش رسیده باشد) سپس کاه را آب کش کرده، پس از خنک شدن آبگیری کنید و به ازای هز یک کیلوگرم کاه مرطوب مقدار ۷۰ ، ۸۰ گرم بذر قارچ اضافه کرده مخلوط کنید. مخلوط حاصل را درون کیسه های با قطر ۴۵ تا ۵۵ سانتی متر ریخته سطح آن را خوب فشار داده تا رطوبت کاه حفظ شود بعد از بستن در کیسه آن را به محل پرورش برده و از سقف آویزان

کرده یا روی قفسه های فلزی که از قبل آماده شده و یا بلوک های قرار دهید. از این زمان تا مدت ۲۵تا۳۰ روز درجه حدرارت را روی ۲۲تا۲۴ درجه سانتیگراد و محیط را تاریک نگه دارید. پس از اینکه سطح گاه کاملاً سفید رنگ شد، سوراخهایی در اطراف پلاستیک ایجاد کرده و دما را در ۲۰ درجه نگه داشته، قارچها نیازی به نور ندارند اما از این زمان به بعد وجود نور لامپ معمولی ضروری بنظر می رسد. پس از یک هفته قارچها به رویش کامل رسیده و آماده برداشت می شوند. (جدول پیوست به تفکیک مراحل پرورش قارچ صدفی آمده است.)
۴) وجود میز ویا قفسه ضروری است و بستر های کاشت نباید با کف اتاق تماس داشته باشند و بهتر است کیسه های حاوی بستر کاشت از سقف آویزان شوند.

۵) ابتدا باید سالن ویا محلول رقیق وایتکس ضد عفونی شود. در، دیوار، کف و سقف سالن وقفسه ها را ضد عفونی نموده یا اینکه پس از شستشو و خشک شدن دسطوح با استفاده از الکل صنعتی اقدام بهآتش زدن محل نمو. زیرا شعله ایجاد شده باعث میکروب زدایی سالن می شود.
شرایط محیطی رشد قادرچ صدفی:

۱)دمای محیط:
قارچها درجه حرارت بین۱۷- ۲۶ درجه سانتی گراد را تحمل می کنند. بهدترین درجۀ حرارت برای رشد میسلیوم (۳ هفته اول) ۲۲-۲۴ و در موقع محصول دهی ۲۰ درجه سانتی گراد می باشد.
۲)رطوبت محیط:
رطوبت سالن پرورش باید بین ۸۵ تا ۷۰ درصد باشد. در این صورت می توان رطوبت محیط را بوسیلۀ خیس کردن گونی، کف سالن و خیس کردن دیوارهای محل پرورش کنترل کرد.
۳)نور:
قارچها نیازی به نور ندارند در ۳ هفته اول پرورش باید محیط پرورش تاریک باشد اما بعد از این زمان به یک لامپ معمولی نیاز است.

۴)تهویه مناسب :
امکان تهویه خوب محل کشت از عوامل بسیار مهم در رشد قارچ است. عامل تهویه باید روزی دو بار انجام شود. به طوری که باعث تغییرات شدید دما و رطوبت در سالن پرورش نشود. به ازای هر ده متر مربع محل پرورش یک پنجره کافیست. قارچ چون رنگ دانه ندارد قادر به تولید انرژی نبوده و از مواد غذایی آماده بر روی بستر کشت تغذهی می کند و ضمن تنفستولید گاز ۲CO می کند.

جدول روش اجرای مراحل پرورش قارچ صدفی با استفاده از مواد زائد کشاورزی
مراحل انجام کار موضوع توضیحات
۱ ) تهیه بستر کشت (غنی شده) ۳ کیلوگرم و کاه و کلش و گندم ۲۰۰ گرم سبوس کاه و کلش گندم یا برگ دخرما را به اندازه های ۵ – ۳ سانتی متر قطعه قطعه کرده باید توجه داشته باشیم بستر کاشت آب ندیده و فاقد هر نوع آلودگی میکروبی و قارچی باشد و ۴۸ ساعت کاه و کلش و سبوس برنج باید در آب خیسانده شود
۲ ) میکروب زدایی یا پاستوریزه کردن جوشاندن کاه و کلش خیس شده کاه و کلش گندم و سبوس خیسانده شده را آبگیری کرده مجددا در آب جوش ریخته و ۲ ساعت بر روی شعله آتش جوشانده تا ضدعفونی شود و سپس گاز را خاموش کرده و می گذاریم تا سرد شود درجه حرارت کاه و کلش باید زیر ۲۵ برسد

۳ ) تلقیح کردن یعنی مخلوط کردن بستر کاشت با اسپان (هفته اول) کیسه های نایلونی یک یا ۵ کیلیویی را به نسبت ۱۷ تا ۱۰ درصد از کاه و کلش و اسپان پر می کنیم و در آنرا محکم می بندیم کاه و کلش را بین دو دست فشار می دهیم تا آب آن گرفته شود و سپس به طور متناوب کاه و کلش و اسپان در کیسه می ریزیم . نگهداری کیسه ها در تاریکی رعایت کامل بهداشت محیط کشت و وسایل مورد استفاده را باید با الکل و چراغ الکلی ضدعفونی کنیم. جابجایی کیسه ها روزی دوبار بمدت یک هفته
۴ ) سوراخ کردن کیسه ها (هفته دوم) کیسه ها را با میله فلزی داغ سوراخ می کنیم

مرحله تاریکی اسپری آب بر روی کیسه ها روزانه و بطور مرتب مرطوب کردن دیوارها و کف اتاق به منظور تامین رطوبت محیط انجام تهویه روزی دو بار
۵ ) تحریک کردن (هفته سوم) یک مربع ۲×۲ روی کیسه ها به منظور ایجاد استرس و کمک به تشکیل بین هدها جدا می کنیم ادامه مرحله تاریکی کنترل درجه حرارت C25 و C18 ادامه تهویه ایجاد رطوبت بین ۹۰% – ۷۰% آبفشانی محیط کشت روزی دوبار
۶ ) ظهور بین هدها

(هفته چهارم) پاره نمودن کیسه های پلاستیکی شروع نوردهی روزی ۲ – ۳ ساعت ادامه تهویه ایجاد رطوبت ۹۰% – ۷۵% آبفشانی کیسه ها روزی دوبار … پوشش پلاستیکی را پاره کرده و در صورت امکان بستر کاشت را آویزان می کنیم

۷ ) برداشت مرحله (هفته پنجم) برداشت قارچ برداشت چین اول قارچها را به طور دسته ای از محل اتصال به توده با چاقوی ضدعفونی شده می بریم. ادامه عمل تهویه ، آبفشانی، مرطوب کردن محیط جهت رشد مابقی بین هدها و تشکیل کلاهک های قارچ جدید
۸ ) لایه برداری برداشتن لایه سطحی بستر کاشت جهت رشد مجدد یک لایه Cm 2 – ۱ را از سطح توده با چاقوی نیز ضدعفونی شده بر می داریم و کلیه اعمال ۶ تا ۷ را ادامه می دهیم تا برداشت بندی صورت گیرد

تهیه بذر قارچ صدفی :
ابتدا قارچ سالم و رسیده را انتخاب نموده و بوسیله فرمالین ضدعفونی و سپس داخل بستری که صافی گذاشته شده قرار می دهیم و بعد از یک روز اسپوررهای باز شده را برداشته در محیط کشت آگار و مالن کشت می دهیم تا هنگامی که زمینه سفیدی را مشاهده نمائیم در محله بعدی دانه ها یگندم را شسته و یک شب در آب خیس می کنند.
سپس آب را عوش کرده و دانه های خیس شده را در آب می جوشاند تا کاملاً نرم شوند و آی اضافی را تخلیه و دانه ها را روی پارچه ای پهن می کنند تا آب موجود در سطح آنها کاملاً تبخیر شود به منظور جلوگیری از بهم چسبیدن دانه ها به میزان ۲% پودر کربنات کلسیم به آنها افزوده و به خوبی مخلوط می کنند سپس در شیشه های یک لیتری یا در کیسه های پلاستیکی مقاوم به حرارت با دانه های آماده شده پر می کنند.

و به مدت یک ساعت در حرارت ۱۲۱ درجه سانتی گراد و فشار ۲۵ پوند استریل می کنند پس از استریل عمل تلقیح با دقت کامل و در شرایط استریل انجام می شود و در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد پس از ۱۰ تا ۱۲ روز مسیلیوم در تمامی توده بذر نفوذ کرده بذر برای استفاده برروی بستر آماده است.
طراحی یک سالن پرورش قارچ صدفی

کشت و پرورش قارچ های خوراکی تفریحی سحرآمیز، یک نوع کار جنبی و یا یک کار تجارتی فوق العاده سودآور است. فضای مورد نیاز برای کشت قارچهای صدفی می تواند یک اطاق، یک پارکینگ و یا حتی آلونک ساده باشد.
همچنین گلخانه ها و یا هر مکان دیگری که دارای سقف باشد و به طریقی بتوان در آنجا تهویه مناسب را برقرار نمود جهت کشت قارچ صدفی قابل استفاده است.
این طرح به دو صورت قابل اجرا است :

۱ ) اجرای طرح به صورت انفرادی و اشتغال خانگی
۲ ) اجرای طرح به صورت احداث سالن پرورش و تولید قارچ به صورت متمرکز در روستا
الف ) راه اندازی یک کارگاه تولید قارچ صدفی به صورت اشتغال خانگی ؛
۱ ) طراحی سالن :

در یک اتاق ۴×۳ از قفسه های ۴۰×۱۲۰ سانتیمتر استفاده می کنیم. بدین طریق که راهروها جهت سرکشی و تهویه درنظر گرفته می شود. در سطح سالن ۱۰ قفسه با ابعاد فوق و ارتفاع ۲ متر تعبیه می شود. فاصله هر قفسه تا قفسه فوقانی ۴۰ سانتی متر، ۵ قفسه بهصورت عمودی وجود خواهد داشت. بنابراین در کل سالن (۵۰ = ۵ × ۱۰) ۵۰ عدد قفسه که روی هر کدام ۴ بسته جای می گیرد. و در این صورت در کل سالن، ۲۰۰ بستر پرورش قارچ وجود خواهد داشت. میزان ۵۰ کیلوگرم بذر برای ۲۰۰ کیلو کاه و کلش لازم است.

خاک پوششی قارچ دکمه ای یکی از اساسی ترین و مهم ترین، اجزای مورد نیاز برای پرورش قارچ دکمه ای است؛ زیرا اسپان قارچ، پس از رشد در میسیلیوم، ادامه رشد خود را در خاک انجام می دهد و خاک علاوه بر اینکه تکیه گاه قارچ برای ادامه رشد است، نقش تامین کننده موادغذایی برای قارچ را نیز دارد. در این مقاله به مزایای خاک پوششی قارچ دکمه ای و اهمیت آن برای قارچ می پردازیم.

تعریف خاک پوششی قارچ دکمه ای

بستر غذايي قارچ دكمه اي از دو لايه عمودي تشكيل شده اسـت، لايه اول كمپوست و لايـه دوم و فوقانی خـاك پوششـي مي باشد خاک پوششی یکی از مهم ترین فرآیندهای پرورش قارچ یعنی تکمیل فاز زایشی می باشد زیرا رشد زایشی و میوه دهی قارچ دکمه ای در خاک پوششی انجام می شود. یکی از شرایط لازم جهت شکل گیری اندام باردهی قارچ، وجود نوعی باکتری خاص است به نام (Pseudonionas) سودوموناس در خاک پوششی قارچ دکمه ای است.

اهمیت خاک پوششی قارچ دکمه ای

وقتی پرورش دهندگان قارچ از مشکلاتشان سخن می گویند موضوعات مورد بحث معمولاً کمپوست، بذر یا دمای محیط است. برای مثال قارچ ها به خوبی رشد نمی کنند یا در برداشت دوم قارچ ها بسیار کوچک شده و یا علائمی از تغییر رنگ در آنها دیده می شود. در بیشتر موارد به بذر و کمپوست توجه بیشتری شده و از خاک پوششی غفلت می شود. از آنجا که خاک پوششی در بالا بردن تولید در واحد سطح و کیفیت نقش مهمی دارد، غفلت از آن هدر دادن فرصت است. در بسیاری از موارد اگر خاک پوششی به خوبی انتخاب شود، کمپوست بسیار حاصلخیزتر می شود. نوع خاک پوششی نیز در اندازه قارچ ها تاثیر گذار است و تاثیر عمده ای در رشد و قیمت تمام شده دارد. کیفیت و ترکیب مناسب و درست خاک پوششی در سلامت و کیفیت قارچ و همچنین اقتصاد و تجارت پرورش قارچ بسیار مهم و حیاتی است.

همه از عملکرد کمپوست، تهیه رطوبت و مواد مغذی برای قارچ ها و تقویت آن ها اطلاع دارند. خاک پوششی نباید هیچ ماده مغذی داشته باشد. همه مواد مغذی باید از کمپوست تامین شوند. خاک پوششی حفظ و نگهداری رطوبت و گازهای کمپوست را که مورد نیاز قارچ هاست بیمه و رطوبت مورد نیاز را طی تبخیر تامین می کند و باعث می شود تا دمای کمپوست بهتر تعدیل شود. همچنین خاک پوششی مانند بافر برای رشد قارچ ها عمل می کند. این بافر باید ظرفیت زیادی حدود دو لیتر آب مورد نیاز برای تهیه یک کیلوگرم قارچ را داشته باشد که یک لیتر آن جذب شده و یک لیتر دیگر برای تبخیر لازم است. برای تولید ۱۴ کیلوگرم قارچ، در متر مربع به اندازه ۲۵-۲۸ لیتر آب جهت رشد مورد نیاز است. در برداشت اول، بخش عمده ای از سطح بستر، کمپوست و خاک پوششی است. برداشت های دوم و سوم را عموماً از کمپوست می گیرند تا خاک پوششی. در این برداشت ها، برای آب رسانی، خاک پوششی مرطوب مورد نیاز است. بنابراین حفظ و نگهداری رطوبت توسط خاک پوششی ضروری است.

خاک پوششی لایه محافظی برای کمپوست تشکیل می دهد و به کمپوست کمک می کند تا رطوبتش را حفظ و از آن در مقابل بیماری ها محافظت کند. این نشان می دهد که خاک پوششی واقعی باید تمیز و عاری از بیماری باشد. اگر خاک پوششی توسط تهیه کنندگان قابل اطمینان تامین شود، در این زمینه مشکلی پیش نمی آید اما این به آن معنی نیست که خاک پوششی هنگام استفاده همیشه عاری از بیماری باشد.

اگر خاک پوششی به مدت طولانی در مزرعه یا محیطی بیمار تهیه شود، می تواند بذرها را به صورت گسترده ای آلوده کند و پس از مدتی نتایج مصیبت باری در بر داشته باشد.

تاثیر خاک پوششی بر قارچ ها

همانطور که گفته شد، نوع خاک پوششی تاثیر زیادی در وزن، اندازه و چگونگی گسترش قارچ در بستر دارد. می توان به سادگی گفت هرچه ساختار خاک پوششی سنگین تر باشد، قارچ های سنگین تری خواهیم داشت.

در خاک پوششی سنگین از تعداد قارچ ها کاسته می شود. وقتی رشد میسیلیوم در خاک پوششی سنگین کم شود، رشد آن ضخیم تر و بزرگ تر می شود. در این نوع خاک پوششی، رشد به گونه ای است که خاک به طور کامل با میسلیوم کلونیزه نمی شود بنابراین با سرعت کمتری خشک می شود. از آنجایی که میزان میسیلیوم کمتر است، ته سنجاق های کوچک (اندام های زایشی) کمتری شکل می گیرد. وقتی میسیلیوم در بستری با ساختار پوششی نامناسب موجود باشد، اندام های زایشی به میزان کافی رشد نمی کنند.

برای انتخاب خاک پوششی باید موارد زیر مورد توجه قرار گیرد:

• قارچ را چه اندازه ای می توانم برداشت کنم؟
• در هر مترمربع چه مقدار قارچ می توانم برداشت کنم؟
• در برداشت اول، خاک پوششی چه میزان باید پخش شود؟
• آیا دستگاه تنظیم دما و رطوبت سالن، به درستی عمل می کند تا تبخیر مداوم انجام شود؟
• چه نوع خاک پوششی با شرایط سالن و ماشین آلات آن متناسب است؟

یک عامل مهم در خاک پوششی، یکنواختی ساختار و منبع ثابت آن است. خاک پوششی ناهمگن، کاملآً غیرقابل قبول است. در سال های اخیر، ساختار خاک پوششی به طور چشمگیری اهمیت یافته است. برای قارچ هایی با کیفیت خوب، تبخیر مداوم و یکنواخت ضروری است و این تنها در صورتی امکان پذیر است که خاک پوششی به اندازه کافی الیاف بلند داشته باشد. این الیاف خلل و فرج خاک پوششی را حتی بعد از آبیاری سنگین حفظ می کنند. آب دهی زیاد برای افزایش عملکرد ضروری است.

متاسفانه ناهمگنی ساختار خاک پوششی نقطه ضعف بیشتر انواع خاک های تولید شده در ایران است. برای ساخت خاک پوششی از کود گیاهی (هوموس) سیاه سبک، کود گیاهی (هوموس) روشن و یا هوموس سطحی زمین نباید استفاده کرد.

الیاف آسیب دیده نمی توانند اب زیادی جذب کنند و به سرعت خشک می شوند. نتیجه آن که خاک پوششی به سرعت آب را جذب می کند، اما به همان سرعت آب را از دست می دهد. ساختار خاک پوششی خیلی نرم نیز مناسب نیست. خاک پوششی با ساختار خیلی نرم، سطحی بسیار صاف بدون هیچ فاصله و شکافی می سازد. این به آن معنی است که رشد و گسترش مناسب روی خاک پوششی نرم و صاف مشکل تر است و در نتیجه، کیفیت قارچ ها و تعداد دفعات برداشت کاهش و هزینه برداشت افزایش خواهد یافت. این حالت معمولاً در سومین دوره برداشت رخ می دهد.

خاک پوششی و آبیاری

در زمان خاکدهی، پرورش دهندگان قارچ باید تصمیم بگیرند که چه نوع خاک پوششی برای پرورش مناسب و بهترین انتخاب است و در حال حاضر چه قارچی از نظر کیفیت و اندازه مورد تقاضای بازار است. اگر قارچ های بزرگ (۵۰-۶۰ میلی متر) مدنظر باشند، خاک پوششی سنگین تر بهترین گزینه است. اگر تقاضای بازار قارچ های کوچک تر (۳۰-۴۰ میلی متر) باشد، پرورش دهندگان قارچ می توانند از خاک پوششی کمی نرم تر استفاده کنند. به خاطر داشته باشید که اگر این کار به صورت مکانیکی انجام شود، ساختار آن در طی پوشش نرم تر خواهد شد، پوشش دستی خاک برای ساختار آن بهتر است، اما این روش برای خاک پوششی سنگین مشکل است.

درست بعد از پوشش پرورش دهندگان می توانند خاک پوششی را به صورت اسپری، آبیاری کنند تا رطوبت آن به سطح مناسب برسد. منتظر نمانید تا میسیلیوم کمپوست به داخل خاک پوششی نفوذ کند، در غیر اینصورت این خطر وجود دارد که یک لایه نازک از میسیلیوم خاکستری، در لایه های پایینی خاک پوششی شکل بگیرد که می تواند بعداً مشکل ساز شود. می توانید در روز اول (روز پوشش) آبیاری به صورت اسپری را تا زمانی که به کمپوست برسد، به تاخیر بیاندازد. معمولآً بهتر است اسپری را تا اندازه ای که کمپوست خشک بماند ادامه دهید تا جریان آب به داخل کمپوست نفوذ کند. اگرچه این امر تنها با کمپوست فاز سه ممکن است که رطوبت آن بیشتر از ۶۵% نیست. عمل لقاح در بلوک های اتاق های رشد معمولاً در رطوبت ۶۵-۶۷ درصد اتفاق می افتد. این بدین معنی است که آبرسانی مازاد به کمپوست از طریق خاک پوششی ضرورتی ندارد. اگر کمپوست به طور متوسط تلقیح شود، آن وقت باید احتیاط کرد. این نوع کمپوست می تواند آب را جذب کند و این امر نباید اتفاق بیفتد. در روز دوم با احتیاط بیشتری آبیاری انجام می شود و بعد از آن میسیلیوم شانس بهبودی دارد. از روز سوم می توانید آبیاری به صورت اسپری را دوباره شروع کنید، اما مقدار آن را کاهش دهید تا میزان میسیلیوم هدر رفته کاهش یابد. بدین معنی که خاک پوششی از ابتدا رطوبت مناسب دارد. در روزهای آخر، آبیاری تنها به میزانی لازم است تا رطوبتی که از طریق تبخیر از دست رفته را جایگزین کند.

در هنگام آبیاری مراقب باشید که آبیاری را با فشار مناسب انجام دهید. فشار بیش از حد ذرات نرمم گیاهی (هوموس) خاک پوششی را به بیرون می ریزد و یک لایه سله بسته و رسوبی در قسمت بالای خاک پوششی ایجاد می کند. بعدها این باعث ایجاد مشکلاتی در ته سنجاق گرد (پین هدینگ) و رشد قارچ می شود.

نتیجه گیری

افزایش رقابت و قیمت پایین قارچ ها باعث می شود کیفیت خاک پوششی کمتر در نظر گرفته شود و این عاملی بازدارنده برای رسیدن به محصول خوب است. یکی از بحث هایی که اغلب شنیده می شود این است که در ایران خاک پوششی بسیار گران است اما این را به یاد داشته باشید که خاک پوششی خوب، محصول با کیفیت بهتر و برداشت بیشتری می دهد، پس منطقی است که خاک پوششی خوب کمی گران تر باشد. برای بسیاری از پرورش دهندگان قارچ زمان آن است که این جنبه از کارشان را به صورت جدی بازنگری کنند. در غیر اینصورت بسیاری از مزارع پرورش قارچ، شانس اصلاح و افزایش سود را از دست می دهند.

راهکارهای پیشگیری در کشت و پرورش قارچ

سالنی که دچار بیماری مایکوگون یا ورتسیلیوم شده رو باید به دقت و کامل پاکسازی و ضد عفونی کرد تا در کشت بعدی دچار مشکل نشوید.
درسالنهای سنتی که امکان کوک اوت وجود ندارد قبل از تخلیه سالن باید روی بسترها فرمالین پاشی شده و بعد از ۴۸ ساعت اقدام به تخلیه سالن نمود. بعد از تخلیه و شستشوی دقیق سالن، کف و دیوارها و قفسه ها و حتی سقف سالن را با محلول پرسیدین شستشو دهید. کانالهای هوا و پوشالهای کولر را تعویض کنید. در مرحله بعد سالن را با آب آهک زنده شستشو دهید. در مرحله آخر با رساندن دمای سالن به بالای ۲۵ درجه و توسط فرمالین و فرمالکس ضدعفونی کامل انجام میشود میتوانید یک لیتر فرمالین داخل منبع مهپاش ریخته و آن را روشن کنید.(بعد از فرمالین زنی باید منافذ سالن به مدت ۴۸ ساعت بسته و بعد از آن تهویه انجام شود). درصورت امکان سالن به مدت حداقل یک هفته بصورت خشک خالی باشد. اطراف سالن کشت را هم سمپاشی و آهک پاشی کنید. کارت های زرد و چسب حشره قبلی را خارج و کارت زرد جدید جایگزین کنید. داخل کولر و یا دستگاه هواساز هم با پرسیدین شستشو داده شود. کلیه ابزار شستشو و ضدعفونی شود. با رعایت تمام این موارد اطمینان بیشتری در پاک شدن سالن آلوده حاصل میشود. اما به منظور پیشگیری کامل در کشت بعدی در روز رافل بسترها را با محلول ۱۵۰گرم اسپورگون در ۱۰۰ لیتر آبیاری کنید. هنگام سمپاشی دقت کنید که بسترها از هر دو طرف طبقات آبیاری و سمپاشی شوند.
توجه:سموم کشاورزی و سم اسپورگون از سموم خطرناک برای بدن انسان می باشد و حتی پس از گذرندان دوره کارنس هم ممکن است اثرات آن در قارچ باقی بماند لذا فقط در صورت لزوم و فقط در یک دوره بعد از کشت در سالن آلوده از آن استفاده کنید. به هیچ وجه در روز شوکدهی یا بین فلاش و یا در زمانی که قارچ در روی بستر وجود دارد از سم استفاده نکنید

اثرات درمانی قارچ "گانودرما"

مشهد- ایرنا- رییس سازمان نظام پزشکی مشهد گفت: تبلیغات رایج و وسیع پیرامون اثرات درمانی قارچ "گانودرما" کذب و اغواگرانه است.

دکتر علی بیرجندی نژاد روز سه‌شنبه به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تجویز دارویی و درمانی "گانودرما" مورد تایید نیست و مصرف این قارچ به صورت قهوه در دنیا کاربرد دارد و در چارچوب خواص قهوه اعتراضی بر آن نیست.
وی افزود: تبلیغات بسیار در زمینه اثرات درمانی قارچ گانودرما در فضای مجازی صورت گرفته است در حالی که فروش آن فقط به عنوان یک نوع قهوه مطرح است و فواید دارویی و درمانی آن اثبات نشده است.
وی اظهار داشت: بر اساس مطالعات انجام شده و نظر پزشکان در رشته‌های تخصصی مختلف، قارچ گانودرما در درمان سرطان، دیابت نوع ۲، کاهش کلسترول خون و فشار خون و کنترل بیماری‌های پوست و مو تاثیری ندارد و ادعای اثرات درمانی برای آن در زمره تبلیغات تجاری است.
قارچ "گانودرما" با نام لاتین reishi یا ganoderma از هزاران سال پیش در طب سنتی آسیای شرقی استفاده می‌شد. این قارچ در چین نمادی از سلامتی و طول عمر به همراه شادی و اقبال در زندگی بود و ۲ هزار سال در کشورهای مختلف شرقی به خواص درمانی آن اعتقاد داشتند.
این قارچ بو و طعم دلپذیری ندارد و خام آن قابل خوردن نیست. در کشورهای مختلف نظیر چین، ژاپن و کره این قارچ به صورت ترکیب با خوردنی‌ها یا دمنوش های مختلف به خصوص به صورت پودر شده مصرف می‌شود.
این روزها ادعاهایی درباره قارچ "گانودرما" مبنی بر اینکه به دلیل داشتن مقادیر بسیار مواد مغذی موجب افزایش گردش خون و تقویت سیستم دفاعی بدن شده و بسیاری از امراض را درمان می‌کند مطرح شده اما هنوز علم پزشکی و داروسازی آن را تأیید نکرده است.

روش های کشت قارچ

روش‌های مختلفی جهت کشت مطلوب در پرورش قارچ دکمه‌ای وجود دارد ازجمله کشت جعبه‌ای، کیسه‌ای و قفسه‌ای را می‌توان نام برد. هرکدام از این روش‌ها، معایب و محاسن خاص خود را دارد ولی به‌طور کلی باید از لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه باشد، هوا به‌خوبی در آن جریان داشته باشد و شرایط تخمیر در آن صورت نگیرد.

در این مقاله معایب و محاسن هر روش ذکرشده و با توجه به آن‌ها می‌توان به انتخاب یک روش پرورش قارچ دکمه‌ای متناسب با امکانات و هزینه‌های موجود رسید.

سیستم کیسه‌ای

کیسه‌هایی که برای پرورش قارچ دکمه­ ای استفاده می‌شوند، معمولاً از جنس پلی‌اتیلن هستند و معمولاً دارای سوراخ‌هایی هستند و اگر سوراخ نداشتند باید اطراف کیسه‌ها را سوراخ کرد و مانع از تخمیر بی‌هوازی شد.

دقت شود در این سیستم به‌هیچ‌عنوان ته‌کیسه‌ها سوراخ نشوند، زیرا آب انتهای کیسه‌ها به طبقات زیری چکیده می‌شود. اگر کیسه‌ای تهویه کافی نداشته باشد بوی ترشی مشخصی از آن کیسه استشمام می‌شود. قطر دهانه کیسه‌ها حدود ۳۵ سانتی‌متر و ارتفاع آن هم ۳۵-۴۰ سانتی‌متر می‌باشد. در هر کیسه معمولاً میزان ۱۲ کیلوگرم کمپوست قرار می‌گیرد.

میزان کمپوست درون کیسه‌ها اهمیت چندانی ندارد نکته‌ی مهم کنترل درجه حرارت در همه‌ی قسمت‌های درون کیسه و حتی مرکز آن می‌باشد بنابراین برای تنظیم دما در همه‌ی قسمت‌های کمپوست، اگر قطر کیسه کم باشد می‌توان ارتفاع کمپوست بیشتری در آن قرار داد و اگر قطر کیسه بیشتر بود ارتفاع کمپوست درون کیسه را کمتر می‌گیرند.

سیستم کیسه‌ای هزینه کمتری نسبت به سیستم‌های جعبه‌ای و قفسه‌ای دارد و برای واحدهای کوچک‌تر و واحدهایی که امکان ضدعفونی با بخار برای سالن‌هایشان وجود ندارد، این سیستم مناسب می‌باشد. امکان کنترل آفات و بیماری‌ها در این روش وجود دارد به نحوی که با تشخیص سریع کیسه‌های آلوده، درب کیسه‌ها را بسته و به‌راحتی از سالن دور می‌شود. این روش تقریباً منسوخ شده و دیگر استفاده نمی­ شود.

سیستم جعبه‌ای

از جعبه‌های چوبی یا پلاستیکی برای کشت قارچ استفاده می‌شود. جهت جلوگیری از سرایت آلودگی از چوب جعبه‌ها به کمپوست، کف جعبه‌ها را یک لایه پلاستیک پهن می‌کنند. در این سیستم اگر از جعبه‌های پلاستیکی میوه که دارای منافذ زیادی جهت تهویه مناسب می‌باشد، موفقیت بیشتر خواهد بود. فقط مشکل تمیز کردن جعبه‌های استفاده شده وجود دارد. در روش سیستم جعبه‌ای می‌توان از اتاق‌های مجزایی برای رشد میسیلیوم در بستر و خاک و میوه­ دهی استفاده کرد.

سیستم قفسه‌ای

قفسه­ ها از جنس آلومینیوم ساخته می­شوند ولی به دلیل گرانی از لوله‌های گالوانیزه استفاده می­ شود. ساخت قفسه‌های استیل پرهزینه است ولی بادوام و اصولی می‌باشد. سیم­ کشی جهت نگهداری کمپوست باسیم‌های گالوانیزه ۲/۵ انجام می­ گیرد.

ابعاد قفسه‌ها ۶۵ × ۱۴۰ سانتی‌متر یا ۶۵ × ۱۶۰ در نظر می­ گیرند که طرز قرارگیری یک بلوک کمپوست با ابعاد ۴۰×۶۰ بسته به ابعاد قفسه­ ها متفاوت خواهد شد. تعداد طبقه­ ها بسته به سالن از ۱ تا ۶ متغیر است.

معمولاً فاصله دو طبقه از همدیگر ۸۰-۷۰ سانتی­ متر (جهت تهویه مطلوب این فاصله مناسب است)، فاصله آخرین طبقه از سقف اگر سقف عایق بود ۷۰-۸۰ سانتی­ متر و اگر عایق نبود تا یک متر و فاصله طبقه اول تا زمین ۱۵-۲۰ سانتی­ متر جهت گردش هوا و شستشوی راحت­تر در نظر می ­گیرند. به‌طورکلی فاصله قفسه‌ها تا دیوار ۹۰-۸۰ سانتی ­متر و فاصله راهرو بین قفسه‌ها ۱۵۰-۱۲۰ سانتی‌متر در نظر می­ گیرند.

عرض قفسه‌ بندی حدود ۱۵۰ سانتی‌متر تا از هر دو طرف دسترسی به سطح بستر وجود داشته باشد. در ابتدای این سالن‌ها درب ورودی و در انتهای آن درب خروجی جهت تخلیه سالن وجود دارد.

در اطراف قفسه‌ها باید فضای کافی برای افراد برداشت کننده و تبادل مناسب هوا وجود داشته باشد. در برخی از کشورها برای جلوگیری از افزایش کار کارگران، قوانینی در مورد عرض قفسه‌ها و فاصله بین آن‌ها وجود دارد تا کارگران در هنگام برداشت با مشکل روبرو نشوند.

درواقع قارچ چین‌ها باید قارچ‌ها را در دید خود داشته باشند و برای جابجا نمودن آن‌ها نیازی به تکان دادن و فشردن قارچ‌ها و یا سکو نباشد. همچنین در مورد نژادهای متداول قارچ، وجود ارتفاع بیشتر بین قفسه‌ها بهتر است زیر تهویه هوا به‌خوبی انجام می‌گیرد و کنترل شرایط محیطی نیز بهتر صورت می‌گیرد.

در سیستم قفسه‌ بندی به دلیل وسیع بودن قفسه‌ها، با بروز یک آلودگی کوچک در قسمتی از سالن، سریعاً به همه‌ی قسمت‌های سالن گسترش می‌یابد. سیستم قفسه‌ای، روشی آسان و کم‌هزینه در پرورش قارچ دکمه‌ای است. در این روش برداشت قارچ‌ها از سطح قفسه‌ها راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌گیرد.

کمپوست قارچ دکمه ای

کمپوست از کاه و کلش گندم، آب، کود مرغی و سنگ گچ تشکیل شده است. ابتدا کاه و کلش در آب خیسانده می شود.کود مرغی با سنگ گچ مخلوط می شود و اجزا به داخل میکسر (دستگاه مخلوط کن) هدایت می شوند، مخلوط به توده های بزرگ حرکت داده می شود.

یک واکنش شیمیایی که همان تخمیر هوازی است، در تولید کمپوست رخ می دهد. از آنجایی که دما افزایش می یابد، این مخلوط باید به طور مکرر زیرورو و آبیاری شود و این کار خیلی ضروری است زیرا دما می تواند تا بالای ۸۰ درجه هم برسد (خیلی داغ).

وقتی ترکیبات کمپوست آماده شد، در ردیف هایی برای پاستوریزه شدن آماده می شود، بعد از ۱۲ روز، کاه و کلش نرم تر شده و به رنگ قهوه ای شکلاتی تغییر رنگ می دهد.

کمپوست به چندین تونل مخصوص جهت تیمار گرمایی منظور همان پاستوریزه کردن انتقال داده می شود، تیمار گرمایی (پاستوریزه کردن) حشرات و باکتری های ناخواسته را حذف می کند، هوای کنترل شده ای که برای گرم کردن و خنک نمودن توده استفاده می شود آن را استریل می کند.

در نهایت کمپوست آماده است که با میسیلیوم (اسپان) مخلوط شود، بذرهایی که شامل میسیلیوم هست با کمپوست مخلوط می شود و این شروع رشد در مخلوط خواهد بود و پایه های قارچ شکل می گیرد. در آخر به صورت بلوک و یا بار فله ای از مزرعه خارج می شود.