مشکلات تشکیل پین :

اکثر سالن داران در فصل پاییز و زمستان با مشکلات رشد و توسعه پین در فلاش اول روبرو هستند برای رهایی از این مشکل باید تبخیر مناسب در سالنهای پرورش بوجود آورند و از استفاده خاک دنس چسبیده که تخلخل ناکافی دارد پرهیز نمایند. در صورت استفاده از خاک دنس و چسبنده باید درMix مواد Cac-ing با خاک پوششی نهایت دقت را داشته باشند چون ترکیب اصولی مواد Cac با خاک پوششی باعث اصلاح ساختار و ساختمان گشته و تبادل گازها را آسان می نماید و در نهایت باعث توسعه مناسب پین می گردد.

در مرحله توسعه پین رطوبت نسبی از اهمیت بسزایی برخوردار است که باید با کاهش آن به توسعه پین کمک کرد و اگر هوای ورودی به سالنها خیس و مرطوب باشد تفاوت رطوبت مطلق محیط بیرون و درون سالن حداقل ۲ گرم بوده و تهویه کافی برقرار باشد.

اشتباه دیگری که اغلب قارچ کاران انجام می دهند خاموش کردن یونیت های هواساز به دلیل سردی هوا می باشد که در این حالت رطوبت گیری و تبخیر انجام نخواهد گرفت.

نتیجه : مراقب توسعه پین ها باشید و اگر لازم است آنها را بشمارید برای این کار قطعه ای از بستر را انتخاب کنید.توسعه ناکافی پین ها در این قطعه علامت و هشداری برای اقدامات به موقع می باشد.

مقادیر CO₂ در زمستان :

با پایین آمدن درجه حرارت محیط در زمستان ، رطوبت محیط یا به عبارت بهتر رطوبت نسبی محیط کاهش می یابد بنابراین باید مراقب خشکی هوا و ضرر و زیان آن باشیم .

در ماههای زمستان اغلب با مشکلات غیر ضروری کیفیت روبرو هستیم که در نتیجه مصرف مقادیر بالای CO₂ پیش می آید قارچها برای رشد ، تبخیر و تعرق انجام می دهند و رطوبتی که قارچها تولید می کنند بایستی بوسیله دستگا ه های هواساز خارج شود. به هر حال در زمستان برای ادامه رشد ، رطوبت مورد نیاز می باشد اگر علیرغم رطوبتی که توسط قارچها ایجاد می شود رطوبت اضافی مورد نیاز باشد نشانه این است که در هوای سرد یا خشکی که بوسیله دستگاه های هواساز وارد می شود میزان CO₂ کم می باشد.

یک قانون علمی می گوید: به جای تأمین رطوبت اضافی به مدت طولانی میزان CO₂ را افزایش دهید. افزایش میزان CO₂ ، نیاز به گرمای اضافی را کاهش داده و نیاز به انرژی را در حد قابل توجهی ذخیره می نماید .

اگر از این روش برای رسیدن به درجه حرارتهای صحیح و رطوبت مناسب استفاده شود مطمئنا افزودن CO₂ تا ۲۰۰۰ PPM یا بیشتر در زمان رشد و وزن گیری قارچها مشکلی ایجاد نمی کند.

اما به یاد داشته باشیم که میزان اکسیژن (O₂) علاوه بر مقادیر CO₂ به میزان رطوبت هم ارتباط دارد.

به جای هوای مرطوب می توان از هوای خشک با میزان CO₂ بالا استفاده کرد میزان CO₂ را می توانیم تا ۳۲۶ PPM در هر گرم هوای خشک بدون اینکه روی میزان اکسیژن تأثیر بگذارد افزایش دهیم .

چگونگی مدیریت آبیاری محصول قارچ : (Paul j.Wuest) How to Manage the Watering of a Mushroom Crop

کیفیت قارچ و سرعت تولید به وسیله عمق خاک ، رطوبت و آبیاری تغییر می کند، ظرفیت رطوبت اولیه خاک پوششی و همچنین چگونگی و زمان آبیاریها ، تعداد پین ها و اندازه و کیفیت قارچ را تغییر می دهند. آب و آبیاری فاکتورهایی هستند که کشت کارهای خوب و متوسط را از هم جدا می کند و ممکن است گیج کننده به نظر برسد اگر آبدهی روی هم رفته کاملا درک نشود یا انجام نشود ، قبل از رفتن به سراغ آبدهی تعداد جمله راجع به لایه های خاک پوششی جهت این منظور بیان می شود .

خاک پوششی: CASING

به طور نرمال عمق (اندازه گیری شده بعد از اولین آبدهی ) ۱-۱٫۲۵اینچ خاک پوششی جهت محصول قارچ کافی و مناسب است.

کشاورزان و مزارعی نیز هستند که عمق خاک پوششی انها ۱٫۷۵-۲ اینچ می باشد اما چنین عمقی در جاهای که “پیت ماس” به عنوان لایه میانی استفاده می شود وجود دارد. اشتباه اصلی با لایه خاک پوششی عمیق وجود ندارد اما با مدیریت خوب هیچ نیازی به استفاده زیاد از خاک نداریم ، خاک بیشتر یا عمیق تر فاصله بین خاکدهی و برداشت را طولانی می کند. در مورد خاکدهی می توان بیشتر صحبت کرد ولی همین راهنمایی کلی جهت بدست آوردن یک محصول رضایت بخش کافی است.

آبدهی : WATERING

آبدهی خاک پوششی یک هنر می باشد و در آن کشاورزان -۱ زمان آبدهی -۲ مقادیر مورد نیاز آب -۳ چگونگی به کارگیری آبدهی را باید بدانند. توضیحات پایین به عنوان فاکتورهای آبیاری (به جای جدول ) در نظر گرفته می شوند.

چگونگی آبیاری : HOW to APPLY water

قبل از بحث راجع به زمانهای آبیاری مهم است چگونگی به کارگیری آبدهی و عادت کاری شخص که آبدهی می کند را بدانیم . یک سرآبپاش که سر آن آبدهی می کند جهت آبیاری قارچ مورد نیاز است و مطلوب است که سرآبپاش یک آب نرم و پودری داخل یک قوس خیلی بلند برای آبدهی اولیه تولید می کند و عامل بالقوه آن جهت سیل کردن خاک به وسیله نیروی خاک حداقل باشد . یک سرآبپاش با ۷۵۰ – ۱۰۰۰ سوراخ در ۰٫۰۱ اینچ در قطر دایره کاملا مناسب برای این کار می باشد . اینکه چگونه یک شخص آبدهی را انجام میدهد به آموزش اولیه و سطح نظارت بستگی دارد. برخی کشت کارهای موفق تربیت و آموزش آبدهی پرسنل را با حرکت ثابت از چپ به راست و از راست به چپ ، شاید ۳ عبور و در ۴ فوت از بستر، آبیاری بستر از سطح . شخص یک الگوی حرکت انجام می دهد یک آهنگ ۱و۲ و۳را برای آبدهی دنبال کند . تجربه پیشنهاد می کند که استفاده از آهنگ در طی آبدهی یک تکنیک می باشد یک مدیر می تواند میزان آب داده شده را هدایت کند . بدین معنی که در طی شماره ۱ آب از راست به چپ هدایت شده و شروع در وسط بستر . بین شماره ۱و۲ سر آبپاش حرکت داده می شود از راست به چپ و کمی نزدیکتر به کنار بستر و بین ۲و۳ حرکت جارویی نهایی ایجاد می شود و حتی نزدیکتر به کناره بستر و ۳ در جهت عکس . هدایت آب از مرکز به کناره بستر بدین معنی که شخص آبیاری کننده و باید سرآبپاش را در داخل یا خارج برای اطمینان از اینکه کل منطقه هدف آبیاری می شود حرکت دهد.

پرورش دهندگان کند: Slow growers

اغلب پیش می آید که رشد خیلی آهسته می باشد به طوریکه اولین روز برداشت از فلاش ۱با ۲ روز تأخیر صورت می گیرد که باعث تأثیر روی فروش و سازماندهی کارخانه می گردد.

این تأخیر ممکن است عــلل مختـلفی داشته باشد، تـأخیر رشد یک معـیار از یک پروسه ای است کــه به آرامی پیش نمی رود . به طوریکه بالا بودن PH کمپوست که سپس روی خاک هم کمپوست به صورت سیاه ظاهر می شود که کمپوست غیر فعال هم می تواند مقصر باشد، اشتباهات پر مثل فشرده کردن خاک پوششی با الگوی بد و نامناسب آبیاری و یا صدمه به میسیلیوم هنگامیکه کمپوست فاز III پر می گردد و همچنین در طی رافلینگ. تأثیر مثبت می تواند در طی آخرین دوره آبدهی و قبل از کاهش دما (در هوادهی) معرفی می گردد. اگر رشد دچار تأخیر و اَفت شده شما هم سعی نکنید آبدهی را به تأخیر بیندازید، توجه کنید در طی ساکن شدن کمپوست آب کافی داده شود روش دیگر در سرد کردن دمای کمپوست به زیر ۲۰ درجه نیاید. کمپوست را بمدت طولانی فعال نگه داریم.

کمپوست فعال : Compost activity

پرورش دهندگان اغلب در مراحل معین کشت با کمپوست فعال مواجه می گردند که این می تواند تأثیر منفی روی تولید و کیفیت قارچ بگذارد به ویژه اگر برای مثال ، رطوبت خیلی زیادی از سطح خاک پوششی در حین هوادهی تبخیرشود.

کمپوستی که این نوع فعالیت (فعالیت بالا) را نشان می دهد اغلب از لحاظ ساختمانی خشک تر و زبرتر می باشد، روش هایی جهت کاهش فعالیت زیادی می تواند انجام بگیرد:

• از وزن پر خیلی بالا در سالنها و یا supplement (ماکزیمم ۹۰kg , Filling در هر متر مربع) جلوگیری کنید
• در طی پر یا Filling حداکثر ۵ lit آب به ازای هر متر مربع بدهید (اگرکمپوست زبر و خشک به نظر می رسد).
• کمپوست را کمتر فشرده کنید.
• مطمئن شوید که کمپوست در فاز III حداقل ۱۶ روزه باشد.
• بعد از پر، بدون توجه به دمای کمپوست ، کمپوست را سرد کرده و دمای آن را زیر ۲۴ C⁰ نگه دارید قبل ازاینکه Recovery یا ریشه دوانی میسیلیوم آغاز شود ، به طوریکه درجه حرارت کمپوست در زمانیکه blow down شروع می شود خیلی بالا نباشد. نباید اجازه دهیم درجه حرارت کمپوست از ۲۷ C⁰ تجاوز کند.

درجه حرارت کمپوست در طی recovery :

بالا آمدن ریسه (Recovery) روی بسترها بعد از رافلینگ یا بعد از به کارگیری آخرین آب اغلب نامنظم می باشد. برای تقویت ریسه Recovery اجازه دهیم تا دمای هوا با فن خاموش برای ۱۲ ساعت آخر تا ۲۳ C⁰ بالا برود. درجه حرارت کمپوست غالبا تا۲۸-۲۹ C⁰ بالا می رود. هوادهی یا (blow down) با این درجه حرارت بالای کمپوست بدین معنا می باشد که مقدار زیادی رطوبت از سطح خاک پوششی از دست برود و این از دست رفتن رطوبت به مدت طولانی قبل از اینکه دمای کمپوست به زیر ۲۳C⁰ برسد صورت می گیرد. خاک پوششی از ریسه های قارچ پر می گردد. تشکیل پین و رشد زیاد میسلیوم اغلب مشکل ساز بوده ودر طی فلاش II مشکلات کیفی به وجود می آید که در نتیجه خاک پوششی خشک و باعث رشد خیلی زیاد میسیلیوم می باشد مطمئن شوید زمانیکه خاک پوششی برای آخرین بار آبیاری می شود دمای کمپوست تا ۲۴-۲۵٫۵ C⁰ پایین آورده شده باشد و ماکزیمم درجه حرارت هوا را در دوره (Recovery ) روی ۲۱ C⁰ تنظیم نمائید. (اگر لازم است سیستم خنک کننده را فعال کنید).

درجه حرارت هوا: Air temperature

در ساعات اولیه هوادهی ، دمای کمپوست نادیده گرفته می شود و توجه کامل به دمای هوا اختصاص داده می شود . گستردگی بیشتر ، درجه حرارت آهسته تر خواهد افتاد .بعضی وقتها حتی از ۲۱ C⁰ به ۲۰/۵ C⁰ در۵ روز اول ، به دنبال یک افت تدریجی به ۱۹ C⁰ قبل از فلاش اول اتفاق می افتد. اگر تعداد زیادی پین ها توسعه یافته اند درجه حرارت را مجددا بالا ببرید . کنترل درجه حرارت رشد تا دو روز پیش از فلاش اول امکان پذیر است . بعد از این ، پین ها به حدی بزرگ هستند که تحت تأثیر قرار گیرند. در این مرحله ، درجه حرارت کمپوست می تواند کنترل شود ،

اما تنها قبل از اینکه درجه حرارت کمپوست مجددا شروع به بالا رفتن کند . قبل ازفلاش I ، درجه حرارت کمپوست ۲۱ C⁰ یا ۲۰/۵ C⁰ باشد قبل از اینکه شروع به بالا رفتن کند . دمای هــوا نیاز داریم کـه تا ۱۸ C⁰ یا حتی ۱۶ C⁰ پایین آورده شود.

رطوبت سالنهای رشد : Growing room humidity

در blow down (هوادهی) مقدار زیادی رطوبت از سالنهای پرورش خارج می شود. در ۵ روز اول و در طی پین زدن حفظ رطوبت بالای ۹۵% مهم می باشد که این امر می تواند با خیس کردن منظم و مرتب دیوارها و کف سالنها حاصل شود. همچنین مطمئن شوید که سرمای activated خیلی سریع نیست (درطی blow down) که دریچه هوا خیلی سریع باز نمی شود . چون همان طور که می دانیم هوای سرد وارد شده دارای رطوبت کمی می باشد. می توان خیس کردن کف ، دیوارها را بعد از ۵ روز متوقف کرد . اجازه دهید کف سالن به آرامی خشک شود. اطمینان کنید که RH به تدریج تا فلاش I به حدود ۸۹-۹۰% باشد.

کسری رطوبت: Moisture deficit

پاراگراف قبلی راجع به رطوبت نسبی صبحت می دهد . چون رطوبت نسبی با دما ارتباط دارد و حتی می توان گفت که (RH) رطوبت نسبی ، در دماهای بالا باعث تبخیر و تعرق بیشتر می شود . بنابراین ، افزایش رطوبت پین ها را نامطمئن خواهد کرد چون بین درجه حرارت محیط و کمپوست اختلاف کمی وجود دارد . نگهداری در یک رطوبت نسبی یکنواخت در این درجه حرارت بالا باعث می گردد هوا قادر به جذب رطوبت بیشتر میباشد و بنا براین تبخیر و تعرق افزایش می یابد. کسری رطوبت مکررا مقدار رطوبت هوا را که قادر به جذب و نگهداری آن در یک سطح باثبات است را محاسبه می کند . (با تنظیمات RH) حتی در یک درجه حرارت بالا ، این باعث تبخیر و تعرق باثباتی در طی تشکیل پین می گردد.

دی اکسید کربن : CO₂

اگر چه دی اکسید کــربن روی توسعه قارچ مؤثر می باشد ، اما یک عامل فرعی در مقایسه با RH و درجه حرارت می بـــاشد. افــزایش میــزان CO₂ بدون تغییر درجـــه حرارت و RH تأثیر زیــادی ندارد . در طی هوادهی یا CO_{2 ,}blow down بایستی از ppm 3000-5000 به ۱۲۰۰-۱۴۰۰ ppm قبل از فلاش I برسد . CO₂در روز اول مهم نیست، اما مهم است که کاهش داده شود.

تأمین رطوبت از کمپوست یا خاک پوششی : Moisture supply from compost / casing soil

جابجایی رطوبت از کمپوست و خاک پوششی جهت حمل مواد غذایی از کمپوست به خاک پوششی ضروری می باشد . آبیاری کمپوست به راحتی رطوبت مورد نیاز این مرحله را تأمین می کند . به عنوان یک معیار جهانی برای ۱kg قارچ ۲ لیتر آب لازم است و چــون ۹۲% قارچ را آب تشکیل میدهد کـه تقریبا ۱ لیتر اب به رشد اختصاص داده می شود و باقیمانده آب جهت فرآیند های نهایی تبخیر و تعرق مصرف می شود. نمایش جابه جایی رطوبت از کمپوست یا خاک پوششی به قارچ بسیار مشکل می باشد و عمدتا به وسیله فشار در کمپوست و شرایط آب و هوایی (مکش) سالنهای پرورش تعیین می شود . تنها روش جهت اعمال هر تنظیم رطوبت (به جزء آبیاری بیشتر یا کمتر ) اختلاف رطوبت بین کمپوست یا هوا می باشد . اگر این اختلاف رطوبتی بین هوا یا کمپوست زیاد باشد باعث جابجایی بیشتر رطوبت و خروج آن از کمپوست یا هوا در مقایسه با اختلاف کمتر بین کمپوست و هوا می گردد. اغلب مشکلات کیفی زمانی پدیدار می گردد که کشت کارها می خواهند به دلایلی (مثلا مشکلات کارگری ) جلوی رشد را با پایین آوردن دمای هوا بگیرند این باعث بالا رفتن دمای کمپوست یا هوا می گردد به دلیل اینکه رطوبت به داخل قارچ حمل می شود. به عبارت دیگر(اگر رطوبت نسبی هم همین گونه باشد، یعنی بالا باشد) کمبود رطوبت در سالن پرورش کم شده بنا براین هوا رطوبت کمتری را جذب می کند . بدیهی است این نوع مداخله (تأمین رطوبت بیشتر و جذب رطوبت کمتر) باعث تهاجم بیشتر روی فرآیند تبخیر و تعرق شده که نتیجه آن کیفیت بد قارچ می شود. به عکس این قضیه افزایش درجه حرارت هوا تقریبا همیشه تأثیر مثبت داشته به طوریکه رشد تند شده و رطوبت ، کمتر به قارچها فشار وارد می کند و اگر رطوبت نسبی هوای سالن پرورش کم باشد می تواند رطوبت نسبی بیشتری را به آسانی جذب نماید.

جذب رطوبت در سالنهای پرورش : Moisture absorption in the growing room air

مرحله بعدی فرآیند تبخیر و تعرق جذب بخار آب موجود در هوا به وسیله قارچهای داخل سالنهای پرورش می باشد. اجازه بدهید که جذب رطوبت ادامه یابد و مهم است که هوا اشباع نباشد مقایسه هوا با یک اسفنج به طور آشکار نشان می دهد که هوای اشباع شده نمی تواند رطوبت زیادی جذب نماید.RH درجه اشباع بودن را نشان می دهد یعنی هوا شامل ۸۵% مقدار ماکزیمم رطوبت ممکن در یک دمای معین می باشد . به طوریکه هوا با دمای بالاتر ظرفیت جذب رطوبت بیشتری را نسبت به هوای سردتر دارد یعنی هوا با ۸۵% RH در یک دمای پایین قدرت جذب رطوبتی کمتری را نسبت به هوایی که رطوبت نسبی آن ۸۵% و دمای بالاتری دارد را می باشد . آشکار است که ظرفیت جذب رطوبت نه فقط به رطوبت بلکه به دما هم بستگی دارد. در حقیقت دمای پایین بایستی با مقدار کمی رطوبت (RH) ترکیب شود تا دما بالاتر رفته و رطوبت نسبی افزایش یابد. در این روش هیچ گونه تغییر دمایی روی ظرفیت جذب رطوبت تأثیر غیر عمد نخواهد گذاشت .

نکروز یا فساد داخلی پایه قارچ :

نکروز داخلی پایه هنوز هم بعضی اوقات در مزارع دیده می شود عامل آن باکتریایی بوده و باکتریهای ایجاد کننده عبارتند از :

Pseudomonad tolaadsii , Pseudomonas fluorescens

در شرایط حاد به شکلی دیده می شود که اغلب بالارومگس سیارید (Sciarid) اشتباه گرفته است.

همچنین می توان آن را به صورت دوایر کوچک با رنگ قهوه ای کمرنگ در پایه مشاهده کرد . اگر قارچها را از وسط برش دهیم شما می توانید لکهای باکتریایی را در پایه کلانک یعنی جایی که پایه شروع می شود مشاهده نمایید.

نکروز مسری نبوده اما روی قابلیت بازاریابی یا (Marketability) تأثیر می گذارد و هنگامیکه قارچها به اندازه پین های کوچکی هستند بوجود می آیند.

روند تشکیل آن بدین شکل است که وقتی فرآیند تبخیر (evaporation) قطع می گردد باعث مرگ پایه می گردد و زمانیکه تبخیر مجددا برقرار می گردد. قارچه به رشد طبیعی خود ادامه می دهند ولی علائم نکروز پایه به هنگام برداشت قابل مشاهده است.

با محدود کردن تبخیر نمی توان از نکروز در طی رشد پین جلوگیری کرد اما با کاهش رطوبت هوا می توان تا حد زیادی از این مشکل پیشگیری نمود.

افزایش بیش از حد میزان CO₂ در سالنها برای کاهش تعداد قارچها می تواند منجر به نکروز گردد. برای کنترل این مشکل هیچ روش شیمیایی وجود ندارد.

کیفیت قارچ خوراکی منوط به :

۱- سورت بندی (هم سایز بودن قارچ در بسته ها و تناسب اندازه قارچ با بسته).

۲- رنگ قارچ

۳- سفتی قارچ (Hardness)

۴- طول پایه قارچ در بسته (۱/۳ طول پایه قارچ )

۵-درصد خاک (ناچیز)

۶- عدم وجود لکه های باکتریایی

۷- عدم وجود بیماریها

۸- طول نسبی باقی مانده پایه

۹- باقی گذاردن قارچهای (Principle mushrooms)

۱۰- نظارت بر نحوه چیدن به روش Mother , Father ,Baby

۱۱- نظارت بر انجام Tinning مناسب در ۲ روز اول برداشت .

بسط و توسعه Spread

هزینه های برداشت یکی از کانون های اصلی توجه در خیلی از مزارع به هنگام پایین آمدن قیمت قارچ می باشد. انرژی زیادی صرف آموزش صحیح تکنیک ها و روشهای صحیح برداشت می شود. تعداد زیادی از مزارع سرمایه گذاریهای سنگینی روی اهداف برداشت انجام می دهند مانند ماشینهای چیدن اتوماتیک ، غالبا این وسیله به خاطر برآورده کردن قوانین سالم و امن یک نیاز می باشد.یکی از عوامل مهم هزینه های برداشت را می توان در کیفیت برداشت یافت کرد . اگر شما قادرید ، گستردگی و پراکندگی کافی قارچ و (stagger) در فلاشها به وجود آورید، می توانید به آسانی با ۳-۴ kg در ساعت در برداشت برنده شوید. آغاز پراکندگی و گستردگی با خاک نسبتا کلوخه ای و طریقه خاکدهی روی بستر انجام می شود . در صورت انجام عمل رافلینگ کنترل گستردگی در لحظه فلاش اول آسان می باشد. اما وقتی عمل رافلینگ صورت می گیرد باز هم بسط و توسعه قارچ در فلاش ۱ تا ۵ روز غیر استادانه و ناشیانه می باشد . در مزارعی که عمل رافلینگ انجام نمی گیرد برای ایجاد این بسط و توسعه فلاش همواره کار بایک تناسب و نسبت از هوای بیرون و هوای سیر کوله یک متد می باشد. آبپاشی بسته به میزان مواد Cacing هنوز هم به طور معمول ۳ الی ۵ روز انجام می شود . این بدان معناست که میسلیوم می تواند به خوبی توسعه یافته و زمانی که تقریبا به سطح خاک میرسد پین زدن اتفاق می افتد.تعداد پین ها عمدتا به وسیله درجه حرارت هوا تعیین می گردد. زمانیکه تعداد کافی و به اندازه درشت پین به وجود آمد ، درجه حرارت را می توانید تا ۱۶ الی۱۷c⁰ کاهش دهید. اگر بتوانید زمانیکه دمای کمپوست به زیر۲۰ c⁰ می رسد برداشت را آغاز کنید پس بسط و گسترش و پراکندگی تا ۵-۶ روز امکان پذیر می گردد. اگر یک فلاش ۱۸ kg می تواند در عرض ۴-۵ یا ۶ روز برداشت شود پس یک سؤال واضح در مورد بسط و گسترش فلاش وجود دارد. قارچ های جدا و منفک آسانتر برداشت می شوند، بنابراین قارچ چین ها زمان کمتری جهت تنک کردن قارچ های خوشه ای نیاز دارند. به طور اتوماتیک گستردگی و پراکندگی خوب قارچ در فلاش I تقریبا همواره در فلاش II گستردگی خوبی را باعث می شود.

سرمایه لازم برای ورود به صنعت پرورش قارچ

اولین سوالی که ممکن است به ذهن یک علاقمند پرورش قارچ برای ورود به این صنعت برسد هزینه لازم برای شروع کار است، البته برای تاسیس یک کارگاه خانگی و زیرپله ای می توان با سرمایه ۱٫۵ میلیون تومانی هم پرورش قارچ را آغاز کرد اما دبیر انجمن تولیدکنندگان قارچ خوراکی کشور، چندان با این نوع سرمایه گذاری ها موافق نیست و می گوید: کارگاه ها یا سالن های زیرزمینی و زیرپله ای محکوم به شکست هستند که علت آن هم، نوسانات بازار و قیمت بالای تمام شده تولید قارچ است که موجب ورشکستی صاحبان این کارگاه ها می شود.

به گفته حبیب الله عظیمی، برای فعالیت تنها دو سالن تولید و پرورش قارچ، نیاز به یک سیستم سرمایشی با قیمتی حدود ۱۵ میلیون تومان است ضمن اینکه، تجهیزات دیگری هم برای پرورش قارچ مورد نیاز است که حجم سرمایه گذاری در زمینه قارچ را افزایش می دهد.

این فعال حوزه تولید قارچ، معتقد است که علاقه مندان به تولید قارچ برای آغاز به کار باید به دنبال تاسیس کارخانه هایی با ظرفیت بالای ۲۰۰ تن کمپوست(بستررویش قارچ) باشند تا فعالیت آنها به صرفه باشد.

وی درباره حجم سرمایه گذاری برای تولید و پرورش قارچ می گوید: برای کارخانه ای با ظرفیت ۲۰۰ تن کمپوست نیاز به زمینی با وسعت ۲ هزار متر مربع است که پیشنهاد می شود کارخانه در زمینی با مساحت ۴ هزار مترمربع تاسیس شود تا امکان توسعه کارخانه در سال های آینده وجود داشته باشد.

عظیمی در ادامه تصریح می کند: علاوه بر زمینی با وسعت زیاد، کارخانه باید چاه آب یا حقابه داشته باشد که با در نظرگرفتن این شرایط، برای آغاز به کار و فعالیت در حوزه تولید قارچ باید سرمایه ای در حدود ۲ میلیارد تومان داشته باشید.

دبیرانجمن پرورش قارچ، بیان می کند: وزارت جهاد کشاورزی، مجوز آغاز به کار سالن های تولید قارچ ۲۰۰ تنی را می دهد اما براساس آمار به دست آمده از کارگاه های تولید قارچ، صرفه اقتصادی در سالن های با ظرفیت ۴۷۵ تا ۵۰۰ تن است و تولید قارچ با ظرفیت کمتر، چندان به صرفه نیست.

ارائه مشوق های مالی برای تولیدکنندگان

تأمین سرمایه ۲ میلیارد تومانی برای ورود به صنعت پرورش قارچ برای بسیاری ازعلاقه مندان بالاست البته وزارت جهاد کشاورزی از این تولیدکنندگان حمایت کرده و تا حدودی به آنها کمک می کند. به گفته دبیرانجمن پرورش قارچ، وزارت جهاد کشاورزی به فعالانی که ۲۰ درصد ازحجم سرمایه گذاری را در چنته داشته باشند تسهیلات بانکی ارائه می دهد که سود این وام هم حدود ۱۸ درصد است.

مسیر تولید و پرورش قارچ

پس از اینکه حجم سرمایه گذاری برای ورود حرفه ای به صنعت تولید قارچ مشخص شد باید چگونگی تولید این خوراکی پرطرفدار، زمان کشت و حجم تولید آن تعیین شود، قارچ در بستری پرورش می‌یابد که به آن «کمپوست» می گویند.

کمپوست نوعی کود گیاهی به حساب می‌آید که ترکیبی از کاه و کلش است و به طور متوسط از هر تن کمپوست، می توان حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلو قارچ بدست آورد که بازدهی کارگاه بستگی به تجهیزات و تجربه تولیدکننده دارد.

سوالی که ممکن است پس از تعیین میزان بازدهی هر تن کمپوست، به ذهن خطور کند این است که آیا پس از هر بارچینش قارچ، باید کمپوست جدید خریداری شود، که پاسخ این سوال خیر است، زیرا ازهر بلوک کمپوست تا سه چین برداشت می شود و کمپوست تا سه بار قدرت باردهی دارد؛ البته باید این موضوع هم در نظر گرفته شود که قیمت هر تن کمپوست بین ۴۷۰ تا ۵۶۰ هزارتومان است.

مراحل تولید قارچ

برای پرورش قارچ به یک سالن نیاز است که اندازه آن بسته به میزان تولید قارچ متفاوت است اما به طور میانگین، یک سالن ۴۰ متری برای پرورش پنج تن قارچ کفایت می کند، علاوه بر فضایی برای پرورش، نیاز به اقداماتی از جمله عایق کاری سالن برای جلوگیری از اتلاف گرما و سرما، قفسه‌بندی و … است.

پس از تهیه تجهیزات، باید موارد ذیل به ترتیب اجرایی شود:

۱)ضدعفونی کردن سالن

۲) ورود کمپوست به سالن و چیدن آن در قفسه ها

۳) میسلیوم رانی (پنجه دوانی)

۴) بریدن کیسه های روی بلوک‌ها و تخته کوبی (تخت کوبی)

۵) خاکدهی و آبیاری خاک

۶) انداختن روزنامه روی بستر و مرطوب نگه داشتن آنها

۷) رافلینگ (پنجه کشی)

۸) برداشتن روزنامه ها و شوکدهی روز اول

۹) شوکدهی روز دوم

۱۰) شوکدهی روز سوم

۱۱) فلش یک (اولین محصول دهی)

۱۲) فلش دو (دومین محصول دهی)

۱۳) فلش سه (سومین محصول دهی)

۱۴) تخلیه کمپوست و نظافت

در این میان، توضیح برخی اصطلاحات مربوط به پرورش قارچ ضروری است، به عنوان نمونه در مرحله سوم(میلیسیوم رانی)؛ میسلیوم به تارهای نازک سفیدی گفته می شود که از بذر قارچ رشد میکند ودر تمامی کمپوست حرکت کرده و آن را بعد از مدتی یکدست سفید می کند.

در مرحله ۴ که تخته کولی یا تخت کوبی است، کیسه های روی کمپوست ها را می بریم و سطح روی بلوک های کمپوست را می کنیم و با یک تخته یا ماله بنایی دوباره آنها را صاف می کنیم. در مرحله ۵ ، بعد از اینکه کمپوست کامل با میسلیوم سفید شد روی آن را با لایه ای از خاک مخصوص به نام پیت به ضخامت ۴ سانتیمتر می پوشانیم که قارچ درون این لایه خاک رشد می کند.

در مرحله ۷ که رافلینگ نام دارد، عمل پنجه کشی یا شخم زدن خاک انجام می شود به صورتی که میسلیوم هایی که در خاک رشد کرده اند به هم بخورند تا در آینده قارچ ها یکنواخت رشد کنند.

مراحل ۸، ۹ و ۱۰ که شوکدهی است باعث می شوند رشد میسلیوم متوقف شود و میسلیوم ها یکپارچه شده و شروع به تولید قارچ دکمه ای می کنند.

مرحله ۱۱ و ۱۲ و ۱۳ : رویش و چیدن قارچ بعد از شوکدهی هر روزه و یکنواخت نیست بلکه در روزهایی قارچ قابل برداشت و در روزهایی قابل برداشت نیست (به روزهایی که قارچ قابل برداشت زیادی وجود دارد فلش می گویند.)

زمان مورد نیاز برای تولید قارچ

حدود دوماه برای پرورش قارچ، زمان لازم است که این زمان ممکن است یک هفته کمتر یا بیشتر شود البته اگر زمان تولید کمپوست(بستر پرورش قارچ) را هم درنظربگیریم این زمان به ۳ ماه افزایش می یابد.

به گفته عظیمی، فعال حوزه پرورش قارچ، بهره گیری از سیستم های پیشرفته، تولید کمپوست را به حدود ۲۰ روز رسانده است که پس از تهیه کمپوست، این مواد وارد سالن های پرورش قارچ می شوند و در دمای مشخص قرار می گیرند و یک ماه پس از بذرپاشی، قارچ ها آماده و طی دو تا سه هفته چیده می شوند.

دبیر انجمن تولیدکنندگان قارچ خوراکی، ادامه می دهد: پرورش و بهره برداری از قارچ ۴۵ تا ۱ ماه به طول می انجامد و ۲۰ روز تا یک ماه هم تولید کمپوست زمان می برد.

خاک پوششی قارچ دکمه ای یکی از اساسی ترین و مهم ترین، اجزای مورد نیاز برای پرورش قارچ دکمه ای است؛ زیرا اسپان قارچ، پس از رشد در میسیلیوم، ادامه رشد خود را در خاک انجام می دهد و خاک علاوه بر اینکه تکیه گاه قارچ برای ادامه رشد است، نقش تامین کننده موادغذایی برای قارچ را نیز دارد. در این مقاله به مزایای خاک پوششی قارچ دکمه ای و اهمیت آن برای قارچ می پردازیم.

تعریف خاک پوششی قارچ دکمه ای

بستر غذايي قارچ دكمه اي از دو لايه عمودي تشكيل شده اسـت، لايه اول كمپوست و لايـه دوم و فوقانی خـاك پوششـي مي باشد خاک پوششی یکی از مهم ترین فرآیندهای پرورش قارچ یعنی تکمیل فاز زایشی می باشد زیرا رشد زایشی و میوه دهی قارچ دکمه ای در خاک پوششی انجام می شود. یکی از شرایط لازم جهت شکل گیری اندام باردهی قارچ، وجود نوعی باکتری خاص است به نام (Pseudonionas) سودوموناس در خاک پوششی قارچ دکمه ای است.

اهمیت خاک پوششی قارچ دکمه ای

وقتی پرورش دهندگان قارچ از مشکلاتشان سخن می گویند موضوعات مورد بحث معمولاً کمپوست، بذر یا دمای محیط است. برای مثال قارچ ها به خوبی رشد نمی کنند یا در برداشت دوم قارچ ها بسیار کوچک شده و یا علائمی از تغییر رنگ در آنها دیده می شود. در بیشتر موارد به بذر و کمپوست توجه بیشتری شده و از خاک پوششی غفلت می شود. از آنجا که خاک پوششی در بالا بردن تولید در واحد سطح و کیفیت نقش مهمی دارد، غفلت از آن هدر دادن فرصت است. در بسیاری از موارد اگر خاک پوششی به خوبی انتخاب شود، کمپوست بسیار حاصلخیزتر می شود. نوع خاک پوششی نیز در اندازه قارچ ها تاثیر گذار است و تاثیر عمده ای در رشد و قیمت تمام شده دارد. کیفیت و ترکیب مناسب و درست خاک پوششی در سلامت و کیفیت قارچ و همچنین اقتصاد و تجارت پرورش قارچ بسیار مهم و حیاتی است.

همه از عملکرد کمپوست، تهیه رطوبت و مواد مغذی برای قارچ ها و تقویت آن ها اطلاع دارند. خاک پوششی نباید هیچ ماده مغذی داشته باشد. همه مواد مغذی باید از کمپوست تامین شوند. خاک پوششی حفظ و نگهداری رطوبت و گازهای کمپوست را که مورد نیاز قارچ هاست بیمه و رطوبت مورد نیاز را طی تبخیر تامین می کند و باعث می شود تا دمای کمپوست بهتر تعدیل شود. همچنین خاک پوششی مانند بافر برای رشد قارچ ها عمل می کند. این بافر باید ظرفیت زیادی حدود دو لیتر آب مورد نیاز برای تهیه یک کیلوگرم قارچ را داشته باشد که یک لیتر آن جذب شده و یک لیتر دیگر برای تبخیر لازم است. برای تولید ۱۴ کیلوگرم قارچ، در متر مربع به اندازه ۲۵-۲۸ لیتر آب جهت رشد مورد نیاز است. در برداشت اول، بخش عمده ای از سطح بستر، کمپوست و خاک پوششی است. برداشت های دوم و سوم را عموماً از کمپوست می گیرند تا خاک پوششی. در این برداشت ها، برای آب رسانی، خاک پوششی مرطوب مورد نیاز است. بنابراین حفظ و نگهداری رطوبت توسط خاک پوششی ضروری است.

خاک پوششی لایه محافظی برای کمپوست تشکیل می دهد و به کمپوست کمک می کند تا رطوبتش را حفظ و از آن در مقابل بیماری ها محافظت کند. این نشان می دهد که خاک پوششی واقعی باید تمیز و عاری از بیماری باشد. اگر خاک پوششی توسط تهیه کنندگان قابل اطمینان تامین شود، در این زمینه مشکلی پیش نمی آید اما این به آن معنی نیست که خاک پوششی هنگام استفاده همیشه عاری از بیماری باشد.

اگر خاک پوششی به مدت طولانی در مزرعه یا محیطی بیمار تهیه شود، می تواند بذرها را به صورت گسترده ای آلوده کند و پس از مدتی نتایج مصیبت باری در بر داشته باشد.

تاثیر خاک پوششی بر قارچ ها

همانطور که گفته شد، نوع خاک پوششی تاثیر زیادی در وزن، اندازه و چگونگی گسترش قارچ در بستر دارد. می توان به سادگی گفت هرچه ساختار خاک پوششی سنگین تر باشد، قارچ های سنگین تری خواهیم داشت.

در خاک پوششی سنگین از تعداد قارچ ها کاسته می شود. وقتی رشد میسیلیوم در خاک پوششی سنگین کم شود، رشد آن ضخیم تر و بزرگ تر می شود. در این نوع خاک پوششی، رشد به گونه ای است که خاک به طور کامل با میسلیوم کلونیزه نمی شود بنابراین با سرعت کمتری خشک می شود. از آنجایی که میزان میسیلیوم کمتر است، ته سنجاق های کوچک (اندام های زایشی) کمتری شکل می گیرد. وقتی میسیلیوم در بستری با ساختار پوششی نامناسب موجود باشد، اندام های زایشی به میزان کافی رشد نمی کنند.

برای انتخاب خاک پوششی باید موارد زیر مورد توجه قرار گیرد:

• قارچ را چه اندازه ای می توانم برداشت کنم؟
• در هر مترمربع چه مقدار قارچ می توانم برداشت کنم؟
• در برداشت اول، خاک پوششی چه میزان باید پخش شود؟
• آیا دستگاه تنظیم دما و رطوبت سالن، به درستی عمل می کند تا تبخیر مداوم انجام شود؟
• چه نوع خاک پوششی با شرایط سالن و ماشین آلات آن متناسب است؟

یک عامل مهم در خاک پوششی، یکنواختی ساختار و منبع ثابت آن است. خاک پوششی ناهمگن، کاملآً غیرقابل قبول است. در سال های اخیر، ساختار خاک پوششی به طور چشمگیری اهمیت یافته است. برای قارچ هایی با کیفیت خوب، تبخیر مداوم و یکنواخت ضروری است و این تنها در صورتی امکان پذیر است که خاک پوششی به اندازه کافی الیاف بلند داشته باشد. این الیاف خلل و فرج خاک پوششی را حتی بعد از آبیاری سنگین حفظ می کنند. آب دهی زیاد برای افزایش عملکرد ضروری است.

متاسفانه ناهمگنی ساختار خاک پوششی نقطه ضعف بیشتر انواع خاک های تولید شده در ایران است. برای ساخت خاک پوششی از کود گیاهی (هوموس) سیاه سبک، کود گیاهی (هوموس) روشن و یا هوموس سطحی زمین نباید استفاده کرد.

الیاف آسیب دیده نمی توانند اب زیادی جذب کنند و به سرعت خشک می شوند. نتیجه آن که خاک پوششی به سرعت آب را جذب می کند، اما به همان سرعت آب را از دست می دهد. ساختار خاک پوششی خیلی نرم نیز مناسب نیست. خاک پوششی با ساختار خیلی نرم، سطحی بسیار صاف بدون هیچ فاصله و شکافی می سازد. این به آن معنی است که رشد و گسترش مناسب روی خاک پوششی نرم و صاف مشکل تر است و در نتیجه، کیفیت قارچ ها و تعداد دفعات برداشت کاهش و هزینه برداشت افزایش خواهد یافت. این حالت معمولاً در سومین دوره برداشت رخ می دهد.

خاک پوششی و آبیاری

در زمان خاکدهی، پرورش دهندگان قارچ باید تصمیم بگیرند که چه نوع خاک پوششی برای پرورش مناسب و بهترین انتخاب است و در حال حاضر چه قارچی از نظر کیفیت و اندازه مورد تقاضای بازار است. اگر قارچ های بزرگ (۵۰-۶۰ میلی متر) مدنظر باشند، خاک پوششی سنگین تر بهترین گزینه است. اگر تقاضای بازار قارچ های کوچک تر (۳۰-۴۰ میلی متر) باشد، پرورش دهندگان قارچ می توانند از خاک پوششی کمی نرم تر استفاده کنند. به خاطر داشته باشید که اگر این کار به صورت مکانیکی انجام شود، ساختار آن در طی پوشش نرم تر خواهد شد، پوشش دستی خاک برای ساختار آن بهتر است، اما این روش برای خاک پوششی سنگین مشکل است.

درست بعد از پوشش پرورش دهندگان می توانند خاک پوششی را به صورت اسپری، آبیاری کنند تا رطوبت آن به سطح مناسب برسد. منتظر نمانید تا میسیلیوم کمپوست به داخل خاک پوششی نفوذ کند، در غیر اینصورت این خطر وجود دارد که یک لایه نازک از میسیلیوم خاکستری، در لایه های پایینی خاک پوششی شکل بگیرد که می تواند بعداً مشکل ساز شود. می توانید در روز اول (روز پوشش) آبیاری به صورت اسپری را تا زمانی که به کمپوست برسد، به تاخیر بیاندازد. معمولآً بهتر است اسپری را تا اندازه ای که کمپوست خشک بماند ادامه دهید تا جریان آب به داخل کمپوست نفوذ کند. اگرچه این امر تنها با کمپوست فاز سه ممکن است که رطوبت آن بیشتر از ۶۵% نیست. عمل لقاح در بلوک های اتاق های رشد معمولاً در رطوبت ۶۵-۶۷ درصد اتفاق می افتد. این بدین معنی است که آبرسانی مازاد به کمپوست از طریق خاک پوششی ضرورتی ندارد. اگر کمپوست به طور متوسط تلقیح شود، آن وقت باید احتیاط کرد. این نوع کمپوست می تواند آب را جذب کند و این امر نباید اتفاق بیفتد. در روز دوم با احتیاط بیشتری آبیاری انجام می شود و بعد از آن میسیلیوم شانس بهبودی دارد. از روز سوم می توانید آبیاری به صورت اسپری را دوباره شروع کنید، اما مقدار آن را کاهش دهید تا میزان میسیلیوم هدر رفته کاهش یابد. بدین معنی که خاک پوششی از ابتدا رطوبت مناسب دارد. در روزهای آخر، آبیاری تنها به میزانی لازم است تا رطوبتی که از طریق تبخیر از دست رفته را جایگزین کند.

در هنگام آبیاری مراقب باشید که آبیاری را با فشار مناسب انجام دهید. فشار بیش از حد ذرات نرمم گیاهی (هوموس) خاک پوششی را به بیرون می ریزد و یک لایه سله بسته و رسوبی در قسمت بالای خاک پوششی ایجاد می کند. بعدها این باعث ایجاد مشکلاتی در ته سنجاق گرد (پین هدینگ) و رشد قارچ می شود.

نتیجه گیری

افزایش رقابت و قیمت پایین قارچ ها باعث می شود کیفیت خاک پوششی کمتر در نظر گرفته شود و این عاملی بازدارنده برای رسیدن به محصول خوب است. یکی از بحث هایی که اغلب شنیده می شود این است که در ایران خاک پوششی بسیار گران است اما این را به یاد داشته باشید که خاک پوششی خوب، محصول با کیفیت بهتر و برداشت بیشتری می دهد، پس منطقی است که خاک پوششی خوب کمی گران تر باشد. برای بسیاری از پرورش دهندگان قارچ زمان آن است که این جنبه از کارشان را به صورت جدی بازنگری کنند. در غیر اینصورت بسیاری از مزارع پرورش قارچ، شانس اصلاح و افزایش سود را از دست می دهند.