استروما: پنبه‌‌ای شدن میسیلیوم‌ها

کپک تارعنکبوتی یا داکتی لیوم

کپک تار عنکبوتی (Hypomyces rosellus) یا داکتی لیوم (Dactylium) به صورت لکه های سفید روی سطح خاک پوششی دیده می شود. این کپک خیلی سریع روی سطح خاک پوششی را می پوشاند. قارچ آلوده به این کپک توسط تارهای سفید عنکبوتی پوشیده شده و پس از تضعیف به رنگ قهوه‌ای درآمده و در نهایت می پوسد. تارهای عنکبوتی این بیماری به تدریج ضخیم شده و به صورت لایه ضخیمی در می آید. به مرور زمان این تارها به رنگ ارغوانی- قهوه ای در می آیند و در نهایت به رنگ زرد می گرایند. اسپورهای این قارچ به راحتی توسط باد و یا آبیاری بستر قارچ به اطراف، پراکنده می شوند. این کپک همچنین توسط قطعات میسلیوم خود با چسبیدن به وسایل مورد استفاده و بدن و لباسهای کارگران به راحتی به اطراف پخش می شود.

آلودگی اولیه خاک پوششی به این کپک، در زمان تهیه و ترکیب اجزای خاک اتفاق می افتد، چون این قارچ در خاک زندگی می کند و به راحتی می تواند به خاک پوششی منتقل شود. اگر این بیماری دریک سالن وارد شود، اسپورهایش توسط باد به سالن های دیگر منتقل می شود. علاوه بر این، داکتی لیوم ممکن است توسط چسبیدن اسپورها و قطعات میسلیوم به کفشها و لباسهای کارگران از یک سالن به سالن دیگر منتقل شود. همچنین ضایعات قارچ و کمپوست آلوده می تواند منبع آلودگی از یک کشت به کشت دیگر شود. حشرات نیز از عوامل انتقال این بیماری می باشند.

رطوبت نسبی زیاد و دمای بالای سالن کشت بعد از اعمال خاک پوششی، باعث ترغیب رشد این بیماری می شود. بنابراین باید دقت زیادی در کنترل شرایط محیطی سالن داشت. تجربه نشان داده است که اگر خاک پوششی توسط اسپورهای این قارچ آلوده شود، علائم بیماری در فلاش آخر ظاهر می شود، اما وقتی که آلودگی توسط قطعات میسلیوم این قارچ ایجاد شود، علائم بیماری قبل از فلاش اول، در زمان تشکیل ته سنجاقی‌ها دیده می شود. غالبا این بیماری بر روی ساقه های شکسته قارچها که بعد از برداشت در بستر باقی می مانند و یا بر روی قارچهای مرده ظاهر می شود.

روشهای کنترل

سالن دار باید مدام بستر کشت قارچ را کنترل کند تا به محض رویت این کپک، به کنترل آن بپردازد. در صورت رویت آلودگی:

۱- روی لکه های آلوده نمک و یا چوش شیرین بپاشد و یا منطقه آلوده را با فرمالین ۲% اسپری کند و بلافاصله بعد از آن، منطقه آلوده را با آهک بپوشاند.

۲- رطوبت نسبی و دمای سالن را پایین بیاورد.

۳- سیرکولاسیون هوا را بیشتر کند.

علی رغم مباحثی که مطرح شد، این کپک، بر عکس مایکوگون، مشکل خیلی زیادی ایجاد نمی کند. معذالک، اگر جلوی آن گرفته نشود، می تواند باعث کاهش عملکرد قارچ شود

مگس‌های قارچ

در منابع توصیف هر یک از این گونه های مگس در حد جزئیات آورده شده است، که به کمک آنها نوع مگس موجود در سالن یا مزرعه قارچ را می توان تعیین نمود. شناخت دقیق نوع مگس لازم است چون روش کنترل ان بستگی به سیکل زندگی و خصوصیات رشد و نموی آن دارد.

مگس‌ها توسط بوی ناشی از کمپوست و میسلیوم های در حال رشد در سالن، از طریق هر گونه منفذی که پیدا کنند، وارد سالن های کشت می شوند و روی کمپوست و یا میسلیوم، خاک پوششی و یا اندام میوه دهی تخم ریزی می کنند. در شرایط مساعد، پس از گذشت ۱۰-۵ روز، از درون این تخم ها، لاروهای این مگس ها بیرون آمده و با تغذیه از قارچ و میسلیوم و عوارض جانبی که ایجاد می کنند، خسارت زیادی به اندام میوه دهی قارچ وارد می نمایند. لاروها از میسلیوم های قارچ نیزتغذیه نموده و پین ها را گاز گرفته و می جوند. پین های در حال رشد و قارچهای جوان که مورد حمله لاروها قرار می گیرند، از قارچ های سالم کوچکتر بوده و قبل از رسیدن به بلوغ می میرند. خسارت به میسلیوم ها نیز قابل توجه است، چون منجر به تشکیل پین های قهوه ای و چرمی می شود. علاوه بر این قارچهای جوان آلوده به لارو، دارای ساقه توخالی بوده و یا قبل از بلوغ می میرند. این نوع خسارت بسیار گول زننده می باشد. چون زمانی اتفاق می افتد که جمعیت لاروها اینقدر زیاد نیست که باعث ایجاد سوراخ در ساقه قارچ شود. بنابراین می تواند از دید سالن دار، دور مانده و قابل تشخیص نباشد.

علاوه بر کاهش عملکرد ناشی از خسارت لاروها که از میسلیوم تغذیه می کنند، ظاهر قارچهای آلوده نیز بدرنگ شده و بازار پسندی خود را از دست می دهند. لاروها همچنین وارد اندامهای میوه دهی شده و در آن سوراخ و تونل ایجاد می کنند که قارچ را برای استفاده نامناسب می نمایند.

در نتیجه آلودگی شدید توسط مگس ها در زمان بذر زنی و یا رشد میسلیوم در کمپوست، کمپوست توسط تعداد زیادی از لاروها اشغال شده و لاروها از میسلیوم ها تغذیه نموده و به رشد خود ادامه می دهند و در نتیجه مقدار زیادی مدفوع تولید می کنند. در نتیجه مناطقی از کمپوست آلوده به حالت توده لجنی با بوی گندیدگی درامده که میسلیوم قارچ قادر به رشد در آن نیست.

مناطق پوسیده کمپوست و پین های پوسیده که توسط لارها خسارت دیده اند، مکان مناسبی برای تکثیر انواع کنه ها خواهند بود. کنه ها توسط مگس های بالغ به داخل سالن ها راه پیدا می کنند. به طوری که هر مگس می تواند تا ۳۰ کنه را با خود به داخل سالن حمل کند. از آنجا که کنه ها نیز معمولا ناقل بیماریهای باکتریایی و ورتیسیلیوم می باشند، پخش آنها می تواند به صورت ناخواسته انواع میکروارگانیسم های مضر را در سراسر مزرعه و سالن پخش کند.

کنترل مگس‌های قارچ

مگسها با پرواز و حرکت از روی قارچهای بیمار و نشستن بر روی قارچهای سالم، انواع بیماری‌ها را پخش می‌کنند. مگسهای بالغ می توانند اندامهای تکثیری بیماری ورتیسیلیوم و اسپور‌های قارچهای رقیب را با خود حمل کنند. به این طریق مگسهای بالغ در مقایسه با لاروها، خسارت بیشتری به قارچها وارد می کنند و اگر کنترل نشوند، کمپوستهای جدید را به انواع بیماری ها آلوده خواهند کرد.

معمولا جمعیت مگسها در فصل تابستان و پاییز افزایش می یابد. در طی این فصول تکثیر و مهاجرت مگسهای فورید (Phorid) به شدت زیاد می شود. این مگسها در در اطراف منابع روشنایی بسیار فعال هستند و می توانند برای قارچ چین ها مزاحمت ایجاد کنند.

بر خلاف مگسهای فورید، که آفات فصلی هستند، سیارید ها می توانند در تمام طول سال در مزرعه قارچ حضور داشته باشند و یکی از دلایلی که این مگسها به حشره کشها مقاوم می شوند، همین است.

با استفاده از توری های مناسب، به طوری که در هر سانتی متر مربع کمتر از ۱۶ منفذ داشته باشد، در ورودی ها و خروجی های هوا به محوطه مایه زنی و سالنها، می توان جلوی ورود مگسهای بالغ را به محل مایه زنی و بلوکه زنی و همچنین سالن های کشت گرفت. خروجی هوای سالن چون بوی قارچ و کمپوست می دهند، نسبت به ورودی های هوا، بیشتر مگسها را جذب می کنند. بنابراین توجه بیشتری به نصب توری در خروجی هوا داشته باشید. هرگونه منفذی در کنار دریچه های خروج هوا و دربها و دیوارها بایستی کاملا بسته شود. با استفاده از تله های نوری و کاغذی و تعویض روزانه آنها، تعداد مگسهای وارد شده به سالن را یاد داشت کنید تا در موثر بودن روش کنترل و توری های مورد استفاده، راهنمای شما باشد.

کیفیت کمپوست مورد استفاده نقش مهمی در شیوع و میزان خسارت توسط مگس ها بازی می نماید. آزمایشات و تجربیات زیادی نشان داده است که بین میسلیوم و مگسهای سیارید رابطه آنتاگونیستی وجود دارد. کمپوستی که به خوبی توسط میسلیوم پر شود، مگسهای ماده را برای تخمریزی جذب نمی کند و حجم زیاد میسلیوم در کمپوست، مانع از رشد لاروهای مگس می شود. بر عکس، میسلیوم ضعیف مکان مناسبی برای تخمریزی و رشد و نمو مگسها و لاروهای انها می باشد.

کمپوست تازه مایه زنی شده را بایستی در چند روز اول ورود به سالن، به طریقی از مگسها دور نگه داشت. این کار با رعایت بهداشت، نصب توری مناسب در ورودی ها و خروجی های سالن و استفاده معقول از حشره کشهای مجاز باید انجام شود. در شرایط خاص می توان کمپوست را نیز با حشره کش تیمار نمود.

در موقع استفاده از حشره کش در کمپوست، مخلوط نمودن و توزیع یکنواخت سم در کمپوست بسیار مهم است، چون اثر حشره کش اساسا به سمپاشی تمامیت کمپوست بستگی دارد. اگر قسمتهایی از کمپوست سمپاشی نشوند، آلودگی از آن قسمتها به بقیه قسمتهای کمپوست سرایت خواهد کرد. سمپاشی کمپوست در زمانی بایستی صورت بگیرد که در خلال اسپاون ران، سم و میسلیوم با هم تماس پیدا نکنند، چون در اثر پاشیدن سم روی میسلیوم، سم بر رشد میسلیوم و تشکیل اندامهای میوه دهی قارچ اثر معکوس خواهد گذاشت. بنابراین میسلیوم و حشره کش نبایستی همزمان به کمپوست اضافه شوند. صرف نطر از فرمول سم، باید آن را قبل از مایه زنی با بذر قارچ، به کمپوست اضافه کرد. بدین طریق سطح میسلیوم به سم آغشته نخواهد شد. سمپاشی کمپوست، فقط کمپوست را در مرحله اسپاون ران حفاظت می کند. عدم حفاظت بعد از خاکدهی می تواند منجر به آلوده شدن خاک پوششی به مگس و در نتیجه خسارت به میسلیوم در سطح کمپوست و خاک پوششی شود.

ترکیبات مورد استفاده در خاک پوششی و خاک پوششی آماده بایستی در اتاق تمیزی نگه داری شوند. اگر حشره ای در خاک پوششی وجود دارد، خاک را باید پاستوریزه و یا با فرمالین ضدعفونی کرد. در خلال آماده نمودن خاک پوششی و بعد از آن، برای کنترل لاروها، خاک باید با دیفلوبنزورون (دیمیلین) سمپاشی شود. در موقع سمپاشی خاک پوششی در مرحله آماده سازی آن، باید سمپاشی و مخلوط نمودن سم با خاک یکنواخت و همه جایی باشد. برای سمپاشی، سم را ابتدا در آب حل نمایید و سپس به خاک اضافه کنید. دیمیلین را می توان به روی خاک پوششی نیز اعمال نمود. در اینصورت باید مطمئن شد که سم به همه جای خاک بخوبی نفوذ می نماید. یاداوری می نماید که دیمیلین در آب حل نمی شود، بنابراین در موقع استفاده از آن بایستی مدام آن را هم زد.

بعد از اعمال خاک پوششی، از ورود مگسها به سالن کشت بایستی جلوگیری شود. در صورت لزوم اسپری نمودن سالن با پرمترین توصیه می شود. تولید و یا پخش دود در سالن نیز مانع از ورود مگسها به داخل سالن می شود.

مگسهایی که در زمان میوه دهی ظاهر می شوند، می توانند با استفاده از دود و یا اسپری نمودن با ترکیبات حاوی پیرترید (Pyrethride) کنترل شوند، اگرچه استفاده مداوم از این ماده منجر به بروز مقاومت در حشره می شود. بایستی یاداوری کرد که کنترل حشرات در خلال میوه دهی، اگر با دیگر روشهای کنترل همراهی نشود، خیلی موثر نیست و ممکن است فقط شکل ظاهری و بازارپسندی قارچها را حفظ کند. بنابراین یک مبارزه تمام عیار بر علیه این آفت بایستی صورت بگیرد. لاروهای بعضی از حشرات تحرک بالایی داشته و می توانند در سرتاسر مزرعه پخش شوند. بنابراین از استفاده از یک ماده ضدعفونی کننده در حوضچه جلوی درب ورودی هر سالن فراموش نکنید. در صودت لزوم از لباسها و وسایل تمیز جداگانه برای هر سالن استفاده کنید.

در پایان هر دوره کشت، همه لاروها بایستی توسط کوک اوت کمپوست و سالن از بین بروند. در فرایند کوک اوت لازم است دمای بالای ۷۲ درجه به مدت بیش از ۳ ساعت به همه جای سالن و قفسه ها برسد.

اگر کوک اوت امکان پذیر نیست، کمپوست مصرف شده و سالن بایستی ضدعفونی شوند. همه کمپوست مصرف شده بایستی سریعا از مزرعه دور شود و سالن خالی توسط یک ماده ضدعفونی کننده به خوبی شستشو داده شود.

بیماری های قارچ دکمه ای : اندر حکایت کنه ها (mites)

معرفی تجهیزات موردنیاز در سالن پرورش قارچ:

1. رطوبت ساز یا مه پاش
2. کولر
3. قفسه
4. فن های ورودی و خروجی هوا
5. دما سنج میله ای و مینیمم ، ماکزیمم
6. رطوبت سنج
7. محلی برای خروج آب های اضافه در سالن پرورش
8. عدم وجود نور مستقیم خورشید
9. با توجه به اینکه سالن به آب پاشی جهت بالا رفتن و حفظ رطوبت و همچنین شست وشو نیاز دارد وجود شیر آب در سالن بسیار به راحتی کار کمک میکند.
10. وسیله ای برای بالا بردن دمای سالن(هیتر یا بخاری)

۱- استفاده از رطوبت ساز:

برای سالن های کوچک نیازی به خرید هواساز نیست و می توان با قرار دادن گونی در سالن برای بالا رفتن و حفظ رطوبت سالن اقدام کرد که خیلی به صرفه نیز می باشد. همچنین می توانید ضمن ایجاد سیستم قطره ای با استفاده از یک شلنگ کولربرای خیس کردن دیوار ها رطوبت لازم را در سالن فراهم کنید. برای سالن های بزرگتر که حجم تولید بالاتری دارند می توان از دستگاه های رطوبت ساز استفاده نمود. در قسمت زیر تصاویر نمونه هایی از دستگاه رطوبت ساز را مشاهده می کنید.

۲- استفاده از هواساز:

با توجه به اینکه براساس چگالی هوای گرم سبک تر است در بالا قرار می گیرد و هوای سرد در قسمت پایین قرار می گیرد بنابراین استفاده از هواساز باعث می شود که هوا به صورت یکسان درمحیط قرار بگیرد. از مهم ترین نکته های که در سالن های پرورش قارچ حتما باید به آن توجه کرد توزیع یکنواخت هوا در سالن است.

روش درستی که برای هوادهی وجود دارد رساندن اکسیژن به سالن است که با انتخاب درست یک هواساز پرورش قارچ عملی می شود. نحوه ی هوا رساندن به سالن های پروش قارچ به این صورت است که در تابستان هوادهی به وسیله ی چیلر ها تامین می شود و درفصل زمستان از هواساز ایرواشر برای هوادهی به سالن پرورش قارچ استفاده می شود تا هوا در داخل سالن پرورش قارچ به صورت یکنواخت توزیع شود و به پرورش و رشد قارچ کمک کند .

۳- استفاده از فن برای تهویه هوا:

در سالن های پرورش قارچ بیشتر از فن های ساده و یا سانتریفوژ استفاده می شود هر دو نوع یاد شده بخوبی از عهده فشار استاتیکی هوا-اصطکاک هوا برآمده و به خوبی هوا را تهویه می نمایند. پرورش دهندگان قارچ دکمه ای از تجهیزات قارچ دکمه ای از فن هایی که قادرند در هر دقیقه ۰٫۵ فوت مکعب هوای سطح کشت را تهویه نماینده ،استفاده می کنند. برای بیشتر سالن های کشت کوچک، یک فن ساده به قطر ۲۵-۱۵ سانتی متر و حجم تهویه ۵۰۰-۱۰۰فوت مکعب بر دقیقه با فشار استاتیکی(sp=0.5) کافی خواهد بود. با کم و زیاد کردن دور موتور می توان در مراحل مختلف کاشت ،تهویه مورد نیاز را انجام داد.برای آزمایش نحوه صحیح جریان هوا می توان مقداری دود سیگار است.

۴- استفاده از وسایل گرمازا:

در میان وسایل گرم کننده خانگی، بخاری های قطره‌ای و گازی، به رغم این‌که اکسیژن سالن را می سوزانند، می توانند در مواقع ضروری به کار روند. از بخاری های برقی و دستگاه های حرارت مرکزی (شوفاژ) نیز می توان استفاده کرد. ولی بخاری برقی هزینه‌ی برق را به میزان چشمگیری افزایش می دهد.
شوفاژ برای سالن های پرورش قارچ بسیار مناسب است، چرا که نه اکسیژن سالن را نقصان می دهد، نه ایجاد دود می کند و در ضمن، حرارتی مطلوب نیز فراهم می سازد. اِشکال شوفاژ در هزینه‌ی اولیه‌ی راه اندازی و مشکلات استفاده از آن در سطح گسترده است.
آنچه در حال حاضر در سالن‌های بزرگ پرورش قارچ رواج دارد، استفاده از هیتر است. هیتر ها در اندازه ها و قیمت های مختلفی وجود دارند که باید از آن ها با توجه به نیاز سالن استفاده کرد. برای گرم کردن یک سالن پرورش تا ۳۵ درجه‌ی سانتی گراد، یک منبع تولید حرارت به قدرت ۳۵ – ۴۰ کیلو کالری برای هر متر مکعب فضا لازم است. به عنوان مثال سالنی به ابعاد ۳۰×۱۰×۳ متر، به یک منبع حرارتی با ویژگیِ زیر نیاز دارد:

۳ × ۱۰ × ۳۰ = ۹۰۰ متر مکعب
۹۰۰ × ۴۰ = ۳۶،۰۰۰ کیلو کالری

یعنی منبع حرارتی آن باید دارای قدرت ۳۶۰۰۰ کیلو کالری باشد.
هیتر را در اتاقکی خارج از سالن پرورش اصلی و نزدیک به آن قرار داده (اتاق گرم) و هوای گرم را به وسیله‌ی لوله‌های نایلونی به درون سالن هدایت می کنند. این لوله ها به قطر ۵۰ – ۴۰ سانتی متر، باید در کف سالن قرار داده شوند تا گرما از کف سالن به سمت سقف اوج بگیرد. با اجرای این روش، دود وارد سالن نمی شود و از اکسیژن بیرون سالن استفاده می گردد که به این ترتیب شرایط مطلوبی برای رشد قارچ به وجود می آید. قیمت هیتر ها از ۲۰۰ هزار تومان شروع می شود و در مورد بعضی از آن‌ها به یک میلیون تومان و بیشتر می رسد.

۵- استفاده از وسایل خنک کننده:

استفاده از کولر گازی به دلیل قیمت بالا، بازدهی اندک و هزینه سر سام آور برق آن رایج نیست. از کولر آبی نیز نمی توان در سالن‌های پرورش قارچ استفاده کرد، زیرا کولر آبی تنها در شرایط آب و هوایی خشک، با به چرخش در آوردن هوای مرطوب، کارایی دارد و در محیط مرطوب سالن‌های پرورش قارچ، تنها به صورت فن عمل کرده و فقط ۴ – ۳ متر جلوتر از خود را خنک می‌کند. در صورت استفاده از کولر آبی، باید آن‌را مانند هیتر در بیرون از سالن پرورش قرار داده و به وسیله‌ی کانال نایلونی، باد خنک را وارد سالن می کنیم و این بار کانال را در کف زمین قرار نــمی دهیم. کانال باید نزدیک سقف باشد تا هوای خنک آن به سمت زمین سرازیر شود.

در حال حاضر، دستگاه خنک کننده‌ای که در واحد های پرورش قارچِ مجهز مورد استفاده قرار می گیرد، چیلر است. به علت قیمت بالا، برای تولید کننگان خرده‌پا و متوسط میسر نیست که به خرید چیلر مبادرت ورزند. با کمک این دستگاه، می توان در تمام طول سال اقدام به تولید قارچ کرد. این امر حتی در تابستان های بسیار گرم هم امکان‌پذیر است و با داشتن چیلر، دیگر نیاز نیست که از دمای بالا هراس داشت. برای کسانی که می خواهند بازار دایمی داشته باشند، خرید این دستگاه الزامی است. چون قطع تولید در تابستان موجب از دست دادن بخش مهمی از بازار فروش می گردد.

۶- قفسه:

ایجاد قفسه بندی برای بهترین استفاده از فضای سالن لازم است. پس با تهیه قفسه های مخصوص پرورش قارچ ضمن تولید محصول بیشتر به مکان فیزیکی کمتری احتیاج خواهید داشت.

۷- ترموستات:

وسیله‌ای برای نگه داشتن دما در یک حد خاص و جلوگیری از بروز نوسان در آن است. با ترموستات می توان هیتر و دستگاه‌های خنک کننده را در زمان مناسب به‌طور خودکار روشن و خاموش کرد. قیمت ترموستاتِ مورد استفاده در سالن های پرورش قارچ، حدود ۸ تا ۱۵ هزار تومان است.

۸- دماسنج:

همانگونه که در تصاویر بالا می بینید دو نمونه دماسنج برای اندازه گیری دمای هوای سالن پرورش قارچ وجود دارد. برای هر سالن پرورش باید دست کم دو دماسنج تعبیه کنید تا در صورت خرابی یکی از آن‌ها، متوجه این موضوع شوید. بهتر است میله‌ شیشه‌ای دماسنج را با چسب نواری به قاب آن بچسبانیم تا از جابه‌جایی آن و نادرست خواندن دما جلوگیری شود.

۹-استفاده از موارد ضد عفونی کننده سالن:

در حال حاضر ماده فرمالین مایع، بهترین ضد عفونی کننده سالن پرورش قارچ می باشد که بسیار سمی و خطرناک است. البته بعضی افراد از ماده ضدعفونی کننده دیگری نیز برای ضد عفونی کردن سالن استفاده می کنند که کلر و پرمنگنات نام دارد. اما توجه داشته باشید که از هر یک از موارد زیر به صورت جداگانه میتوان استفاده کرد.

۱۰- کود کمپوست و خاک پوششی:

به بستر آماده برای تولید و کشت قارچ کمپوست قارچ می گویند. استفاده از کود کمپوست و خاک پوششی برای رشد بهتر و بیشتر قارچها در سالن های پرورش قارچ یکی از اولویت های کار پرورش قارچ می باشد. کمپوست مخلوطی از کاه، کودمرغی، سنگ گچ، ملاس چغندر و … می باشد که این مواد، شرایط مطلوبی را برای رشد میکروارگانیسم های مفید و شرایط مناسب رشد قارچ در بستر فراهم می کند.

سرمایه لازم برای ورود به صنعت پرورش قارچ

اولین سوالی که ممکن است به ذهن یک علاقمند پرورش قارچ برای ورود به این صنعت برسد هزینه لازم برای شروع کار است، البته برای تاسیس یک کارگاه خانگی و زیرپله ای می توان با سرمایه ۱٫۵ میلیون تومانی هم پرورش قارچ را آغاز کرد اما دبیر انجمن تولیدکنندگان قارچ خوراکی کشور، چندان با این نوع سرمایه گذاری ها موافق نیست و می گوید: کارگاه ها یا سالن های زیرزمینی و زیرپله ای محکوم به شکست هستند که علت آن هم، نوسانات بازار و قیمت بالای تمام شده تولید قارچ است که موجب ورشکستی صاحبان این کارگاه ها می شود.

به گفته حبیب الله عظیمی، برای فعالیت تنها دو سالن تولید و پرورش قارچ، نیاز به یک سیستم سرمایشی با قیمتی حدود ۱۵ میلیون تومان است ضمن اینکه، تجهیزات دیگری هم برای پرورش قارچ مورد نیاز است که حجم سرمایه گذاری در زمینه قارچ را افزایش می دهد.

این فعال حوزه تولید قارچ، معتقد است که علاقه مندان به تولید قارچ برای آغاز به کار باید به دنبال تاسیس کارخانه هایی با ظرفیت بالای ۲۰۰ تن کمپوست(بستررویش قارچ) باشند تا فعالیت آنها به صرفه باشد.

وی درباره حجم سرمایه گذاری برای تولید و پرورش قارچ می گوید: برای کارخانه ای با ظرفیت ۲۰۰ تن کمپوست نیاز به زمینی با وسعت ۲ هزار متر مربع است که پیشنهاد می شود کارخانه در زمینی با مساحت ۴ هزار مترمربع تاسیس شود تا امکان توسعه کارخانه در سال های آینده وجود داشته باشد.

عظیمی در ادامه تصریح می کند: علاوه بر زمینی با وسعت زیاد، کارخانه باید چاه آب یا حقابه داشته باشد که با در نظرگرفتن این شرایط، برای آغاز به کار و فعالیت در حوزه تولید قارچ باید سرمایه ای در حدود ۲ میلیارد تومان داشته باشید.

دبیرانجمن پرورش قارچ، بیان می کند: وزارت جهاد کشاورزی، مجوز آغاز به کار سالن های تولید قارچ ۲۰۰ تنی را می دهد اما براساس آمار به دست آمده از کارگاه های تولید قارچ، صرفه اقتصادی در سالن های با ظرفیت ۴۷۵ تا ۵۰۰ تن است و تولید قارچ با ظرفیت کمتر، چندان به صرفه نیست.

ارائه مشوق های مالی برای تولیدکنندگان

تأمین سرمایه ۲ میلیارد تومانی برای ورود به صنعت پرورش قارچ برای بسیاری ازعلاقه مندان بالاست البته وزارت جهاد کشاورزی از این تولیدکنندگان حمایت کرده و تا حدودی به آنها کمک می کند. به گفته دبیرانجمن پرورش قارچ، وزارت جهاد کشاورزی به فعالانی که ۲۰ درصد ازحجم سرمایه گذاری را در چنته داشته باشند تسهیلات بانکی ارائه می دهد که سود این وام هم حدود ۱۸ درصد است.

مسیر تولید و پرورش قارچ

پس از اینکه حجم سرمایه گذاری برای ورود حرفه ای به صنعت تولید قارچ مشخص شد باید چگونگی تولید این خوراکی پرطرفدار، زمان کشت و حجم تولید آن تعیین شود، قارچ در بستری پرورش می‌یابد که به آن «کمپوست» می گویند.

کمپوست نوعی کود گیاهی به حساب می‌آید که ترکیبی از کاه و کلش است و به طور متوسط از هر تن کمپوست، می توان حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلو قارچ بدست آورد که بازدهی کارگاه بستگی به تجهیزات و تجربه تولیدکننده دارد.

سوالی که ممکن است پس از تعیین میزان بازدهی هر تن کمپوست، به ذهن خطور کند این است که آیا پس از هر بارچینش قارچ، باید کمپوست جدید خریداری شود، که پاسخ این سوال خیر است، زیرا ازهر بلوک کمپوست تا سه چین برداشت می شود و کمپوست تا سه بار قدرت باردهی دارد؛ البته باید این موضوع هم در نظر گرفته شود که قیمت هر تن کمپوست بین ۴۷۰ تا ۵۶۰ هزارتومان است.

مراحل تولید قارچ

برای پرورش قارچ به یک سالن نیاز است که اندازه آن بسته به میزان تولید قارچ متفاوت است اما به طور میانگین، یک سالن ۴۰ متری برای پرورش پنج تن قارچ کفایت می کند، علاوه بر فضایی برای پرورش، نیاز به اقداماتی از جمله عایق کاری سالن برای جلوگیری از اتلاف گرما و سرما، قفسه‌بندی و … است.

پس از تهیه تجهیزات، باید موارد ذیل به ترتیب اجرایی شود:

۱)ضدعفونی کردن سالن

۲) ورود کمپوست به سالن و چیدن آن در قفسه ها

۳) میسلیوم رانی (پنجه دوانی)

۴) بریدن کیسه های روی بلوک‌ها و تخته کوبی (تخت کوبی)

۵) خاکدهی و آبیاری خاک

۶) انداختن روزنامه روی بستر و مرطوب نگه داشتن آنها

۷) رافلینگ (پنجه کشی)

۸) برداشتن روزنامه ها و شوکدهی روز اول

۹) شوکدهی روز دوم

۱۰) شوکدهی روز سوم

۱۱) فلش یک (اولین محصول دهی)

۱۲) فلش دو (دومین محصول دهی)

۱۳) فلش سه (سومین محصول دهی)

۱۴) تخلیه کمپوست و نظافت

در این میان، توضیح برخی اصطلاحات مربوط به پرورش قارچ ضروری است، به عنوان نمونه در مرحله سوم(میلیسیوم رانی)؛ میسلیوم به تارهای نازک سفیدی گفته می شود که از بذر قارچ رشد میکند ودر تمامی کمپوست حرکت کرده و آن را بعد از مدتی یکدست سفید می کند.

در مرحله ۴ که تخته کولی یا تخت کوبی است، کیسه های روی کمپوست ها را می بریم و سطح روی بلوک های کمپوست را می کنیم و با یک تخته یا ماله بنایی دوباره آنها را صاف می کنیم. در مرحله ۵ ، بعد از اینکه کمپوست کامل با میسلیوم سفید شد روی آن را با لایه ای از خاک مخصوص به نام پیت به ضخامت ۴ سانتیمتر می پوشانیم که قارچ درون این لایه خاک رشد می کند.

در مرحله ۷ که رافلینگ نام دارد، عمل پنجه کشی یا شخم زدن خاک انجام می شود به صورتی که میسلیوم هایی که در خاک رشد کرده اند به هم بخورند تا در آینده قارچ ها یکنواخت رشد کنند.

مراحل ۸، ۹ و ۱۰ که شوکدهی است باعث می شوند رشد میسلیوم متوقف شود و میسلیوم ها یکپارچه شده و شروع به تولید قارچ دکمه ای می کنند.

مرحله ۱۱ و ۱۲ و ۱۳ : رویش و چیدن قارچ بعد از شوکدهی هر روزه و یکنواخت نیست بلکه در روزهایی قارچ قابل برداشت و در روزهایی قابل برداشت نیست (به روزهایی که قارچ قابل برداشت زیادی وجود دارد فلش می گویند.)

زمان مورد نیاز برای تولید قارچ

حدود دوماه برای پرورش قارچ، زمان لازم است که این زمان ممکن است یک هفته کمتر یا بیشتر شود البته اگر زمان تولید کمپوست(بستر پرورش قارچ) را هم درنظربگیریم این زمان به ۳ ماه افزایش می یابد.

به گفته عظیمی، فعال حوزه پرورش قارچ، بهره گیری از سیستم های پیشرفته، تولید کمپوست را به حدود ۲۰ روز رسانده است که پس از تهیه کمپوست، این مواد وارد سالن های پرورش قارچ می شوند و در دمای مشخص قرار می گیرند و یک ماه پس از بذرپاشی، قارچ ها آماده و طی دو تا سه هفته چیده می شوند.

دبیر انجمن تولیدکنندگان قارچ خوراکی، ادامه می دهد: پرورش و بهره برداری از قارچ ۴۵ تا ۱ ماه به طول می انجامد و ۲۰ روز تا یک ماه هم تولید کمپوست زمان می برد.

کمپوست قارچ دکمه ای

کمپوست از کاه و کلش گندم، آب، کود مرغی و سنگ گچ تشکیل شده است. ابتدا کاه و کلش در آب خیسانده می شود.کود مرغی با سنگ گچ مخلوط می شود و اجزا به داخل میکسر (دستگاه مخلوط کن) هدایت می شوند، مخلوط به توده های بزرگ حرکت داده می شود.

یک واکنش شیمیایی که همان تخمیر هوازی است، در تولید کمپوست رخ می دهد. از آنجایی که دما افزایش می یابد، این مخلوط باید به طور مکرر زیرورو و آبیاری شود و این کار خیلی ضروری است زیرا دما می تواند تا بالای ۸۰ درجه هم برسد (خیلی داغ).

وقتی ترکیبات کمپوست آماده شد، در ردیف هایی برای پاستوریزه شدن آماده می شود، بعد از ۱۲ روز، کاه و کلش نرم تر شده و به رنگ قهوه ای شکلاتی تغییر رنگ می دهد.

کمپوست به چندین تونل مخصوص جهت تیمار گرمایی منظور همان پاستوریزه کردن انتقال داده می شود، تیمار گرمایی (پاستوریزه کردن) حشرات و باکتری های ناخواسته را حذف می کند، هوای کنترل شده ای که برای گرم کردن و خنک نمودن توده استفاده می شود آن را استریل می کند.

در نهایت کمپوست آماده است که با میسیلیوم (اسپان) مخلوط شود، بذرهایی که شامل میسیلیوم هست با کمپوست مخلوط می شود و این شروع رشد در مخلوط خواهد بود و پایه های قارچ شکل می گیرد. در آخر به صورت بلوک و یا بار فله ای از مزرعه خارج می شود.

سیر تا پیاز پرورش قارچ - سالن داری

سالن داری

در روش های قدیمی کمپوست در کیسه های پلاستیکی استوانه ای به وزن حدود ۱۳ تا ۱۵ کیلو گرم ریخته می شد. پس از اضافه نمودن بذر به کمپوست و انتقال کیسه های کمپوست به سالن و چیدن آنها در بین طبقات قفسه بندی، لازم است در کیسه ها باز شود و روی کیسه های کمپوست را با باز کردن تکه های کمپوست از هم افشان و خار کرده و به نحوی که تحدب و تقعری نداشته باشد روی آنها صاف شود و ۱۰ درصد از بذر کمکی اضافه گردد. لازم است پس از پاشیدن بذر کمکی با حرکت انگشتان دست، در لایه سطحی کمپوست، بذر را به عمق 2 سانتیمتری کمپوست انتقال دهیم. لزوم مرتب نمودن لایه سطحی کمپوست به واسطه فشرده شدن و نامرتب شدن کیسه های کمپوست در طی مراحل انتقال آنها به سالن است.یک سالن دار می بایست از انجام تمام کارها و عملیاتی که قرار است در هر یک از مراحلسالن داری صورت می پذیرد اطلاع کامل داشته باشد. سالن دار باید از نحوه کار و عملکردتمام دستگاه ها در سالن با اطلاع باشد. بهتر است وی علاوه بر اطلاعات ذکر شده، آمار و اطلاعات دقیقی نیز درباره تعداد کیسه کمپوست در سالن، تاریخ ورود آنها به سالن و تاریخ شروع باردهی داشته باشد. ترجيحا لازم است این کار با یادداشت برداری همراه باشد.

فراهم آوردن شرایط مطلوب زیست محیطی

در دوره رشد میسلیوم (دو هفته اول) بسته به گونه بدر (سرما دوست یا گرما دوست بودن آن)، دمای بستر (دمای درون کمپوست) حدود بین ۲۳ تا ۲۵ درجه سانتیگراد، رطوبت سالن حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد و دمای سالن تابعی از دمای بستر حدودا ۲۲ تا ۲۴ درجه سانتیگراد است. در واقع در چهارده روز اول رشد میسلیوم در کمپوست، دمای بستر باید حدود ۲۳، ۲4و ۲۵ درجه سانتیگراد باشد که بسته به فصل، دمای سالن را تابع قرار میدهیم مثلا در تابستان ممکن است اگر دمای بستر ۲۶ درجه سانتیگراد باشد، دمای سالن را روی ۲۰ درجه سانتیگراد تنظیم نماییم و با در زمستان اگر دمای بستر ۲۶ درجه سانتیگراد باشد دمای سالن ۲۷ درجه سانتیگراد باشد. متذکر می شود دمای 10درجه سانتیگراد، باعث توقف یا کم شدن رشد و دمای ۳۵ درجه سانتیگراد، باعث مرگ بسیاری از میسلیوم ها می شود. غلظت دی اکسید کربن سالن بین ۳۰۰۰ تا 6000 و به طور معمول 5000 پی پی ام (5/0 درصد) می باشد، بنابراین تهویه، تابع مقدار دی اکسید کرین است که در صورت افزایش این مقدار، تهویه صورت می پذیرد. بسته به نیاز، تهویه هر ۱۲ ساعت یکبار و تابع مقدار دی اکسید کربن می باشد. در واقع در طول دوران رشد میسلیوم، احتیاج به ورود هوای تازه نیست، لذا با یک تا دو بار تهویه در روز حجم مناسبی از گازهایی غیر از دی اکسید کربن که برای رشد میسلیوم لازم است از سالن خارج می گردد. اصولا در طول دوران ریسه دوانی، گاز دی اکسید کرین از کمپوست خارج و گرمای آن به کمپوست وارد می شود. این در حالی است که اگر در مراحل قبلی تخمیر کمپوست به طور کامل صورت نگرفته باشد دمای کمپوست در این مرحله با کمترین تنش به شدت بالا می رود. بهتر است (به ویژه در اوج سرمای زمستان و اوج گرمای تابستان)قبل از ورود کمپوست به سالن، دمای سالن را به حدود ۲۳ درجه سانتیگراد رساند. این کار باعث می شود که از وارد شدن شوک حرارتی به کمپوست ها جلوگیری شود. لازم است کیسه های کمپوست را به نحوی روی قفسه ها چید که بین هر دو کمپوست در همه طرف یک تا دو سانتیمتر فضا وجود داشته باشد. این کار به گردش هوا در سالن کمک می کند، چرا که اگر در بین قفسه ها، فضای عبور هوا بسته باشد به نوعی گردش مناسب هوا با اشکال مواجه خواهد شد پرونده شرایط دمایی که از قبل آماده نموده ایم به نوعی ما را در فراهم نمودن بهتر شرایط سالن یاری خواهد کرد. بهتر است با هماهنگی با مرکز هواشناسی، پرونده سالانه دمای هوا،دمای سایه، رطوبت نسبی و میانگین دمای ماه و فصل را تهیه نماییم غالبا در فصل معتدل کنترل دما مشکل تر است. در فصل گرم معمولا با مشکل قطع برق،سوختن موتورهای کولر، فن، رطوبت ساز با هواسازها مواجه خواهیم بود. بهتر است در دو ماه تیر و مرداد، واحد تولیدی با کاهش تولید تا حد ممکن به کار تولید ادامه دهد. اصولا از پانزدهم اسفند تا پانزدهم اردیبهشت ماه و از پانزدهم شهریور تا پانزدهم آبان ماه هر سال شدید با نوسان دما مواجه خواهیم بود که در مجموع در این چند ماه کنترل دما مشکل تر خواهد بود و ممکن است در طی شبانه روز برای کنترل دما به وسایل سرمایشی و گرمایشی بهطور همزمان نیاز داشته باشیم.لازم است در چهارده روز اول رشد میسلیوم، جلوی ورود جریان هوای خشک با بیش از حد مرطوب به سالن را گرفت چرا که با تبخیر و میعان شدید، باعث نوسان رطوبت در درون کیسه های پلاستیک شده که بعدها مشکل ساز می شود. بنابراین بهتر است در فصول گرم از باد خنک و غیر مرطوب (کولر، سرماساز) و در فصول سرد از باد گرم غير مرطوب (مثل حرارت گرماساز، شوفاژ) استفاده نماییم.

بازرسی کیسه های کمپوست

بهتر است سالن دار، در روز و نیز در شب با نور زرد تابش چراغ قوه پرنور، به بازرسی سالن و کمپوست ها بپردازد چرا که رنگ کپک ها مثل کپک سبز جنگلی، کبک سبز زیتونی وغیره در شب مشخص تر است (این عمل را در مورد سالن داری قارچ صدفی هم توصیهمی کنند. در حین بازرسی و با دقت و تمرکز با استفاده از ذره بین حتی می توان به وجود کنه وبقیه آفات نیز پی برد. بدیهی است در این حالت با مشاهده اولین موارد اشکال می توان درسریع ترین زمان به مقابله پرداخت. در روز نیز با استفاده از ذره بین می توان با دقت بیشتر به بازرسی درون کمپوست ها پرداخت .

اگه تا اینجا از مطالبمون خوشتون اومده میتونید با مراجعه به اینجا از بقیه مقالات سایت ما هم بهره ببرید.